میراث مکتوب- «تحصیل» مجله‌ای علمی – پژوهشی است که با مقالاتی به دو زبان اردو و انگلیسی با محوریت تراث‌پژوهی، از سوی ادارۀ معارف اسلامی کراچی در پاکستان منتشر می‌شود.
مدیریت این مجله را دکتر معین‌الدیّن عقیل، از پژوهشگران و تراث پژوهان برجستۀ پاکستان، برعهده دارد. مقدّمۀ دانشمندانۀ ایشان بر کتاب «کتاب‌شناسیِ آثارِ فارسیِ چاپ شده در شبه‌قارّه (هند، پاکستان، بنگلادش)» (1391ش، نشرِ میراثِ مکتوب، تهران) معرّفِ تخصّصِ ایشان است.
در شمارۀ 4 مجلۀ تحصیل که به تازگی منتشر شده است مقاله‌هایی دربارۀ ادبیات و تاریخ فارسی و آسیا به چاپ رسیده است. در ادامه مطالب این شماره را مرور خواهیم کرد.
بخش مقاله‌های تحقیقی
– «حکیم رحیم‌الدین طرب دهلوی» – مقاله‌نویس: محمد اقبال مُجدّدی
دربارۀ زندگیِ حکیم رحیم الدین طرب دهلوی (حدود: 1252 – 1320هجری- / 1836 – 1902). وی فارسی را از امام بخش صهبایی فرا گرفت. به اردو و فارسی شعر می گفت. در تاریخ گویی به زبانِ عربی و ترجمه شعرهای فارسی به زبانِ اردو مهارت داشت. وی از صوفیان زمان خود بود که تا پایانِ حیات به خانقاه مظهری در دهلی وابسته بود و در همین شهر مطب داشت.
– «تاریخچه مالیاتِ اسلامی در لاهور هندوستانِ قدیم»- مقاله نویس: احمد سعید
– «نذر صابری (1923-2010)؛ پژوهشگر و ادیبی که از کاروانِ پژوهشگر اسلاف جُدا شد»- مقاله نویس: عارف نوشاهی (در مقاله ای جداگانه در همین سایت بساتین آمده است)
– «خدمت آلولیس شپرنگر (1813-1893) به ادبِ اردو»- مقاله نویس: محمّد اکرام چغتایی (در مقاله ای جداگانه در همین سایت بساتین آمده است)
– «مولوی عزیزالدین عزیز (1841-1905)؛ شاعر تاریخ گویِ فارسی از سرزمین بَهاوَلپور»- مقاله نویس: عصمت دُرّانی (در مقاله ای جداگانه در همین سایت بساتین آمده است)
بخش منابع تحقیق
– «سال شمارِ آثار دکتر ابوسلمان شاه جهان پوری»- مقاله نویس: جاوید احمد خورشید
تصدق حسین معروف به سلمان شاه جهان پوری (زادروز: 1940) که تخصص شان درباره افکار و تالیفاتِ مولانا ابوالکلام آزاد (1888-1958) است. وی به مناسبتِ 100 سالگی زادروز مولانا ابوالکلام آزاد کتاب هایِ مهمی منتشر کرد. عنوانِ رساله دکتری اش: «ترتیب، تدوین و تالیف: تذکره خانواده ولی اللهی از سرسید احمد خان» (به زبانِ اردو).
دکتر ابوسلمان شاه جهان پوری همچنین دو متن «دیوانِ آه؛ ابوالنصر غلام یاسین آه دهلوی کے اردو و فارسی کلام کا مجموعه مع ضمیمه برای کلام آرزو و آبرو» و «کلیاتِ آزاد؛ مولانا ابوالکلام آزاد کے اردو اور فارسی کلام کا مجموعه» را تصحیح کرده است.
بخشِ ترجمه
– «زندگی نامه خودنوشتِ حاجی غلام محمد منشی (زادروز: 1240هجری/ 1824- درگذشت: نامعلوم)»- مترجم: محمد عمید فاروقی
خان بهادر حاجی غلام محمد منشی (زادروز: 1240 هجری/ 1824 – درگذشت: نامعلوم) از مؤسسانِ «انجمن اسلام» در بمبئی بود. او زندگی نامه خودنوشتش را در سالِ 1893 به زبانِ انگلیسی در شهرِ سورَت هندوستان منتشر کرد. حاجی غلام محمد منشی به عنوانِ استاد در تمامِ ایالتِ گجرات و سِند به افرادِ اروپایی زبان‌هایِ فارسی، هندوستانی (اردو) و گُجراتی می آموخت. از جمله اقدامات او در حوزۀ زبان فارسی می‌توان به انتشار ماهنامه‌ای به انگلیسی و فارسی به نامِ Persian Teacher اشاره کرد که به مدت سه سال چاپ می شد. سپس گزیده هایی از این نشریات را در سه کتاب منتشر کرد: Urdu Petitions)؛ The Persian Petitions؛ Anglo-Persian Dialouges).
بخش معرفی کتاب
– «ترجمۀ ارمغانِ حجاز به زبانِ ژاپنی» / معین الدین عقیل
تقریباً صد سال است که ترجمۀ متونِ زبان اردو به ژاپنی در کشور ژاپن رواج دارد. از ترجمه متونِ نظم و نثرِ کلاسیکِ اردو گرفته تا ترجمه داستان هایِ کوتاه و رمان هایِ اردو. مترجمانی چون: رئیچی گامو؛ سوزوکی تاکیشی؛ یوتاکا اسادا یوتاکا؛ هیروشی هاگیتا؛ ماتسومور؛ سومایا.
برایِ اطلاعاتِ بیشتر نگاه کنید: «مشرقِ تابان؛ اسلام، پاکستان و مطالعه ادبیاتِ اردو در ژاپن» (به زبانِ اردو، معین الدین عقیل، آکادمی پورَب، اسلام آباد، 2010). پروفسور هیروجی کتاو، مجموعه هایِ شعریِ علامه اقبال را به ژاپنی ترجمه کرده است: «بانگ درا» (سالِ چاپ: 2008)؛ «بالِ جبرئیل» (سالِ چاپ: 2010)؛ «ضرب کلیم» (سالِ چاپ: 2014)؛ «ارمغانِ حجاز» (سالِ چاپ: 2018) و پروفسور هیروجی کتاو در حالِ ترجمه «جاویدنامه» است.
بخش گوشه نوادر
– «چاپ عکسیِ نسخه خطّیِ تحفة الهند» نخستین فرهنگ به زبانِ اردو / به کوششِ: میرزا خان (بخش چهارم)
«تحفة الهند» کتابی است در هفت باب، مقدمّه و خاتمه دربارة علمِ عروض، علمِ قافیه، علمِ بیان و بدیع، علمِ موسیقی، علمِ مباشرت و علمِ قیافه، فرهنگِ دو زبانة بِرج باشا-فارسی و دستور. این فرهنگ را میرزا خان بن فخرالدّین محمّد (1027-1118ق) برایِ تعلیمِ شاهزاده جهاندار شاه در 1087ق تالیف کرد. شایان ذکر است که زنده‌یاد دکتر نورالحسن انصاری(1932-1987) – استادِ برجسته فارسی در هندوستان «تحفة الهند» را تصحیح و منتشر کرده بود. جلدِ اوّل را به عنوانِ پایان‌نامة دکتری(دانشگاهِ تهران) که در 1354ش، از سویِ بنیادِ فرهنگِ ایران(تهران) و جلدِ دوّم در 1983 از دانشگاهِ دهلی منتشر شد.
بخش انگلیسی
– «گزارش جُرج ریموند ((Georges Rémondاز سالِ 1911-1912 جنگ عثمانی-ایتالیا در لیبی»- مقاله نویس: سید تنویر واسطی
– «الغزالی؛ راهِ امیدی برایِ الگویِ زندگیِ الهی» – مقاله نویس: محمد عثمان
– «فهرست توصیفیِ نسخه هایِ شرقیِ در انجمن آسیایی سلطنتیِ که بعدها افزوده شد و فهرست نویسی نشدند» – مقاله نویس: قاضی محمدالحق (در مقاله ای جداگانه در همین سایت بساتین آمده است)
برای دریافت همه شماره‌های مجلۀ «تحصیل» کلیک کنید.