میراث مکتوب- کتاب «نور الهدايه و مصدر الولايه» نوشتۀ شيخ نجيبالدين رضا تبريزي اصفهاني، با تصحيح و توضيح دکتر خيرالله محمودی توسط انتشارات مولی منتشر شد.
شيخ نجيبالدين رضا تبريزي از عارفان بزرگ عصر صفوي است. او در سال ۱۰۴۷ در اصفهان متولد شد. نسب او را به شيخ فخرالدين عراقي نسبت دادهاند. او در سال ۱۰۶۱ به خدمت مربي خود شيخ محمد علي مؤذن خراساني در اصفهان رسيد؛ بعد از آن به مشهد مسافرت نمود و در آنجا ده سال اقامت داشت؛ و پس از گذراندن رياضتهاي طولاني در سن ۲۴ سالگي به مقام شيخي نايل شد. چهار سال در اين مقام بود و سپس در ۲۸ سالگي به مقام قطبيت رسيد. سال ۱۰۷۶، در خدمت پير خود، شيخ محمد علي مؤذن به اصفهان بازگشت.
وی هنگام بازگشت به اصفهان، اولين اثر خود، کتاب «نور الهدايه» را به رشتۀ تحرير در آورد. سپس به سفر عتبات رفت، و دومين سفرش به عتبات ده سال بعد، يعني در سال ۱۰۸۷ بوده است؛ و پس از آن تا آخر عمر در اصفهان اقامت داشت. سرانجام در سال ۱۱۰۲ ديده از جهان فرو بست و در قبرستان تخته فولاد به خاک سپرده شد. آثار قبر او اکنون از ميان رفته است. از ديگر آثار مکتوب او به «سبع المثاني»، «ديوان اشعار» و «خلاصة الحقايق» ميتوان اشاره کرد.
موضوع کتاب «نور الهدايه»، نکات و مباحث عرفاني است که مؤلف در بعضي موارد به صورت دستورالعمل براي سالکان طريق بيان ميکند. نویسنده در مقدمۀ تاريخ تأليف را مقارن جلوس شاه سليمان صفوي، شاه عباس ثاني ذکر ميکند.
اساس کتاب بر دو ديباچه، يک مقدمه، هفت اصل و دو خاتمه نهاده شده است. ديباچه در تحميد و نعت پروردگار و نام کتاب، نام مؤلف و فهرست کلي مطالب کتاب است. مقدمه: در سبب تأليف کتاب و بيان نسب صفويه ميباشد. هفت اصل در: ۱. چگونگي آفرينش؛ ۲. علم و طبقات علما؛ ۳. عجز عارف از معرفت ذات الله؛ ۴. اصول دين؛ ۵. صراط مستقيم و عروج انساني معراج محمدي و وحدت وجود. ۶. فرق ميان صوفيان حق و متصوفۀ رديه؛ ۷. دستورهاي سلوکي که باعث تکميل نفوس است. دو خاتمه شامل ۱. فطرت انسان و ۲. ارشاد و سند سلسلۀ مؤلف است.
مؤلف مطالب و نکات عرفاني و حکمي را بر اساس روايات و احاديث که از معصومين روايت شده است، بيان ميکند؛ و گاه اتفاق ميافتد که تمام يک حديث طولاني را نقل میکند و مطالب را شرح میدهد. چون اين کتاب براي تعليم سالکان نوشته شده است، مانند ديگر کتابهاي تعليمي عرفاني، مطالب با عبارت «اي عزيز» و «اي برادر» آغاز ميشود. شيوۀ بيان کتاب زباني ساده و روان است، اما گاه مطالب به صورت مصنوع و مسجع نيز بيان ميشود.
در تصحيح دکتر خيرالله محمودی از نور الهدايه از چهار نسخه استفاده شده است: دو نسخۀ کتابخانۀ مجلس؛ يک نسخۀ آستان قدس رضوي و يک نسخۀ کتابخانۀ احمدي شيراز.
نور الهدايه و مصدر الولايه؛ نوشته شيخ نجيبالدين رضا تبريزي اصفهاني؛ تصحيح و توضيح دکتر خيرالله محمودي؛ چاپ اول ۱۳۹۸؛ انتشارات مولي؛ ۳۹۶ صفحه؛ 110 هزار تومان.