میراث مکتوب- در گذشته برای آموزشِ واژگان فارسی یا عربی کتاب‌هایی به صورت منظوم نوشته می‌شد که به «نصاب‌نامه» معروف بودند. [1] مشهورترین آنها «خالق باری» تألیفِ ضیاءالدین خسرو است که برای آموزش واژگانِ فارسی به اردو زبان‌ها تألیف شده بود. [2]
دِپتی نذیر احمد (1830-1912) از ادیبان مشهور زبان اردو در هندوستان بود. وی «خالق باری» را ویرایش نمود، واژگان متروک را حذف نمود و اشعاری بر آن افزود و با عنوانِ «نصاب خسرو» در سال 1869 (یا 1870) منتشر کرد.
وی همچنین برای آموزشِ دستور فارسی برای مبتدیان در 1877 کتابی با عنوان «قواعد فارسی موسوم به صرفِ صغیر» به زبان اردو نوشت. این کتاب چندین بار در هندوستان منتشر شد: چاپ دوم، مطبع فاروقی، دهلی، سالِ 1892- چاپ پنجم، مطبع انستی تیوت عَلیگَر کالج ، عَلیگَر، سال 1919 .
دکتر تحسین فراقی [3]، که از 18 مارس 2013 مدیریت مجلسِ ترقّیِ ادب را برعهده دارد، براساسِ چاپِ دومِ «رساله قواعد فارسی موسوم به صرف صغیر» این کتاب را تصحیح و با حواشی از طریق این اداره به چاپ رسانده است.
کتاب شاملِ: نعت، مقدّمه – فعل- زمان افعال- صرفِ افعال- حروف- اضافت- ضرب المثل ها و بیت های مشهور فارسی- خاتمه شاملِ شیوه آموزش محاوره های فارسی.
مشخصاتِ کتاب: «رساله قواعدِ فارسی موسوم به صرفِ صغیر»، تألیف: دِپتی نذیر احمد، تصحیح و حواشی: تحسین فراقی، مجلس ترقی ادب، لاهور، 2019.
پی نوشت:
[1] مرحوم دکتر سید عبدالله (1906-1968) مقالۀ مبسوطی به زبان اردو دربارۀ «نصاب نامه» نوشته است در کتابش: «مباحث»، مجلسِ ترقی ادب، چاپ اول، لاهور، 1965.
[2] مرحوم حافظ محمود شیرانی (1880-1946) این کتاب را با مقدمۀ دانشمندانه ای به زبان اردو تصحیح کرده است و توضیح داده است که اشتباهی این کتاب سال ها به امیرخسرو منسوب بوده است: «حفظ اللسان معروف به خالق باری»، تالیف: ضیاء الدین خسرو، تصحیح: حافظ محمود شیرانی، انجمن ترقی اردو (هند)، دهلی، 1944.
[3] دکتر تحسین فراقی از سالِ 1984 تا 2010 استاد و مدیرِ گروه اردو، «دانشکده اورینتل کالج، دانشگاه پنجاب، لاهور» بود و در سالِ 2010 به پاسِ خدماتِ علمیِ وی، «تمغه حُسنِ کارکردگی» از طرفِ حکومتِ پاکستان به وی اهدا شد.
منبع: پایگاه خبری نسخ خطی