میراث مکتوب- «زنان شاهنامه» اثری است از دکتر جلال خالقی مطلق، شاهنامهپژوه سرشناس، که ترجمۀ جدیدی از آن به تازگی از سوی انتشارات نگاه معاصر در اختیار علاقهمندان به ادب فارسی و شاهنامه قرار داده شده است.
متن آلمانی «زنان در شاهنامه» رسالۀ دکتری خالقی مطلق در دانشگاه کلن در سال 1970 است که ترجمۀ انگلیسی آن در سال 2012 توسط انتشارات مزدا در کالیفرنیا منتشر شد. چند سال پیش ترجمهای به زبان فارسی از این اثر در ایران منتشر شد که با اشکالاتی همراه بود. فرهاد اصلانی و معصومه پورتقی تلاش کردهاند تا با رفع این نواقص ترجمهای نو از این اثر ارائه دهند.
در مقدمۀ این کتاب میخوانیم:
نگارنده بر آن بوده در مقدمه نقش جنس مؤنث در اسطورهشناسی ایران را مشخص کند تا روشن شود که آیا این موضوع در شاهنامه نمود داشته است یا نه و اگر چنین است تا چه حد بوده است. مقدمه با داستان آفرینش مرد و زن پایان مییابد و مؤلف آن را به داستان نخستین زن در شاهنامه مرتبط میسازد.
نگارنده در بخش نخست چکیدهای موجز از داستانهای مهمترین زنان شاهنامه را ارائه میکند و آنها را با دیگر منابع پیش از اسلام و عهد اسلامی تا آنجا که بر مؤلف شناخته شده و قابل دستیابی بوده، میسنجد. نگارنده کوشیده است در پایان هر بند ویژگیهای شخصیتی آنها را به اجمال بازگو کند. از آنجا که شخصیتهای زنان در شاهنامه فراوان هستند و پرداختن به همۀ آنها امری ملالآور است، لذا نگارنده تمام زنان اسطورهای و مهمترین زنان بخش تاریخی شاهنامه را منظور داشته و آنها را بنا بر طبقۀ اجتماعیشان، یعنی اشراف و عامه، تقسیمبندی نموده است.
بخش دوم به بررسی جایگاه زنان در شاهنامه میپردازد و منابع اسلامی و پیش از اسلام را مورد توجه قرار داده است. نگارنده به اجمال نقش، اهمیت و سرنوشت هر یک از شخصیتهای زن، در ادوار و نقشهای مختلف زندگیشان را، مانند دوران کودکی، همسری و مادری، و همچنین در جامعه، توصیف میکند. از آنجا که شاهنامه کتابی در باب حقوق خانواده نیست لذا نگارنده برای پر کردن خلأ موجود از منابع دیگر سود جسته است. بنابراین شاهنامه در این زمینه برای پژوهشگر منبعی جانبی بوده است. اما این امر روشن میسازد که موضوعات فرهنگی پیش از اسلام کمابیش به طور کامل در شاهنامه مطرح شدهاند… .
فردیت زنان در شاهنامه و مقام اجتماعی آنها در اثر سترگ فردوسی نیز موضوعاتی است که در دو فصل مورد بررسی قرار گرفته است.
انتشارات نگاه معاصر کتاب حاضر را در هزار نسخه و در 266 صفحه منتشر کرده است.