میراث مکتوب- در کتابخانۀ بریتانیا (در لندن) مجموعۀ کوچکی از نسخههای خطی از داغستان نگهداری می‌شود.
مشخصۀ بارزِ تهذیبِ نسخههای خطی داغستانی، کاربرد رنگ‌های قرمز، زرد، سبز، بنفش و قهوه‌ای است که با رنگ‌هایِ آبی و طلاییِ تیره نسخههای خطی عثمانی و هند-ایرانی در جنوب، به شدت در تغایر است.
از دیگر خصوصیات منحصر به فردِ نسخههای خطی داغستانی این است که گلبرگ‌ها با جوهر مشکی کشیده شده، سپس با دست رنگ شده‌اند. متن آیات نیز برجسته و پررنگ و بزرگ نوشته شده‌اند که در آنها بیشتر هنر خوشنویسی نمایان است تا تزئین. البته هنری از نوعِ خودنمایی و خودستایی در کتابت.
معمولاً در نسخههای خطی قرآن‌های داغستانی، سورۀ فاتحه تمامِ دو صفحۀ ابتدایی را در برمی‌گیرد که با سنّت کتابت قرآن در عثمانی و جنوب آسیا کاملاً فرق دارد. زیرا در این جوامع، سورۀ فاتحه در صفحۀ سمت راست نوشته می‌شد و آیاتِ ابتدایی سوره بقره در سمت چپ. همچنین در نسخههای داغستانی، در انتهایِ سوره فاتحۀ، «آمین» یا «رب‌العالمین» و به ویژه در پایان آیۀ آخر سورۀ ناس، کتابت شده است. در حالی که در نسخههایِ خطی قرآنی در سراسر دنیا، این امر کاملاً غیرمرسوم است.
در قرآن‌هایِ داغستانی، نیمۀ قرآن‌ها با آیه اولِ سوره مریم تزئین شده‌اند. عبارتِ «الله اکبر» در این نسخه‌ها بسیار کتابت شده است. نسخههایِ داغستانی به «جزء»؛ «نصف»؛ «ربع»؛ «ثمن» تقسیم‌بندی شده‌اند.
اما ویژگی بسیار نادر این نسخههای قرآنی نوشتنِ «وِرد» در حاشیه است که شاید بتوان فهمید که بخش‌های خاصی از قرآن را برای تلاوت با عرفان مربوط می‌کند. قطع این قرآن‌ها، معمولاً بزرگ است و روی کاغذهای جلا داده شده ساخت روس نوشته شده‌اند.
در حال حاضر، Factum Foundation با همکاریِ «موسسۀ تاریخ، باستان‌نشاسی و اتنوگرافی» در ماخاچکالا، نسخههای خطی این مؤسسه را دیجیتالی می‌کند.
همچنین پروژۀ «برنامه آرشیوهای در معرض خطر کتابخانۀ بریتانیا» (British Library Endangered Archives Programme) نسخههای خطی کتابخانۀ ‘Alī al-Ghumūqī (1878-1943) در داغستان را دیجیتال می‌کند.
https://blogs.bl.uk/asian-and-african/2019/08/index.html
منبع: پایگاه خبری نسخ خطی