به گزارش پایگاه خبری میراث مکتوب، چهارشنبه 29 خردادماه، جمعی از اساتید، پژوهشگران و فرهنگ‌دوستان ایرانی و خارجی در مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب حضور یافته و در محفل دوستانۀ چهارشنبه‌های پایانی ماه تجدید دیدار کردند.
در این محفل که هفتاد و دومین نوبت از برگزاری جلسۀ چهارشنبه‌های پایانی ماه مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب بود، اساتیدی همچون استاد احمد سمیعی گیلانی، دکتر محمود عابدی، دکتر علی‌اشرف صادقی، خانم دکتر ژاله آموزگار، استاد محمد روشن، استاد سیدعلی موسوی گرمارودی و دکتر توفیق سبحانی حضور داشتند.
نظام‌الدین زاهدی (سفیر جمهوری تاجیکستان در ایران)، دکتر محمد باقری، دکتر حسین معصومی همدانی، دکتر علی‌اشرف مجتهد شبستری، دکتر ابوالفضل خطیبی، دکتر محمدابراهیم ذاکر، عمادالدین شیخ‌الحکمایی، مجید عبدامین، دکتر محمود جعفری دهقی، دکتر محمدعلی سلطانی، دکتر نصرالله حدادی، دکتر منصور صفت‌گل، دکتر غلامرضا جمشیدنژاد اول، دکتر عبدالحسین بصیره، دکتر حسن امین‌لو، دکتر حامد صدقی و دکتر نوش‌آفرین انصاری از دیگر اساتید و شخصیت‌های حاضر در این دیدار بودند.
در ابتدای این نشست دکتر اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسه با خواندن ابیات «دیدار یار غایب دانی چه ذوق دارد/ ابری که در بهاران بر تشنه‌ای ببارد» و «هیچ شادی نیست اندر این جهان/ برتر از دیدار روی دوستان» از سعدی و رودکی، به حاضران به ویژه دکتر نظام‌الدین زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان در ایران، خیر مقدم گفت.
دکتر ایرانی با اشاره به حضور بعضی از سفرای کشورهای دوست که به زبان پارسی تکلم می‌کنند در برخی از جلسات انس و الفت و دوستی مؤسسۀ میراث مکتوب، همچون سفرای کشورهای ترکیه و مجارستان، گفت: ما این جلسات را با حضور سفرای محترمی که با زبان شیرین فارسی تکلم می‌کنند ادامه خواهیم داد.
وی شرایط زبان فارسی در تاجیکستان را بهتر از شرایط آن در ایران دانست و گفت: زبان فارسی در ایران دچار بحران‌های مختلفی شده و هم نسل جوان به نحو چندان مناسبی صحبت نمی‌کنند و هم این که در صدا و سیما و مطبوعات به مشکلاتی که در مورد زبان فارسی وجود دارد دامن زده می‌شود.
دکتر ایرانی انتشار منابع و متون کهن فارسی را نوعی فعالیت مبنایی برای حل پاره‌ای از این مشکلات توصیف کرد و گفت: منابعی که مؤسسۀ میراث مکتوب تا کنون به چاپ و انتشار رسانده بالغ بر 410 جلد است و بسیاری از واژگانی که در این متون به کار رفته هنوز در هیچ کدام از فرهنگ‌های لغت نیامده است.
وی انتشار این متون را موجب غنای زبان فارسی دانست و ضمن ابراز امیدواری که مراکز علمی و رسانه‌ها و مطبوعات از این آثار بهره بگیرند، گفت: مقرر شده این لغات در فرهنگ جامع زبان فارسی که در فرهنگستان زبان و ادب فارسی و زیر نظر دکتر علی‌اشرف صادقی در حال تألیف است، دیده شود.
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب ضمن تشکر مجدد از حضور اساتید که با وجود گرمای هوا در جلسات ماهانه شرکت می‌کنند این امر را حاکی از اشتیاق برای تجدید دیدارها دانست و اظهار امیدواری کرد که با حمایت‌ها از مؤسسه این محافل برقرار بماند.
دکتر ایرانی در ادامه به ارائۀ گزارشی از فعالیت‌های میراث مکتوب پرداخت و با اشاره به بحران‌های اقتصادی پدید آمده و به طور خاص بحران کاغذ، گفت: مشکلات اقتصادی باعث شده کاغذ کمتر وارد کشور شود و آن چیزی هم که در این مدت وارد شد به علت برخی تخلفات درست توزیع نشد تا جایی که این قضیه به دستگیری سلطان کاغذ منجر شد.
وی با اشاره به وعده‌های داده شده برای توزیع کاغذهای وارداتی با ارز 4200 تومانی، گفت: ما دو ماه است که به دنبال حوالۀ کاغذ هستیم تا کارهایی را که در نمایشگاه پیش‌فروش کرده‌ایم به دست متقاضیان برسانیم و امیدواریم این امر در آیندۀ نزدیک محقق شود.
آثار جدید میراث مکتوب
دکتر ایرانی در معرفی یکی از این آثار پیش‌فروش شده گفت: تفسیر بصائر یمینی یکی از آثار جدید ماست که شاید بعد از تفسیر طبری و تفسیر سورآبادی و یک تفسیر دیگر، سومین یا چهارمین تفسیر کامل به زبان فارسی در قرن ششم باشد و نثر بسیار بسیار زیبایی نیز دارد.
وی با اشاره به چاپ جلد اول آن در سال 1358 در بنیاد فرهنگ، گفت: این تفسیر که حدود 40 سال است در دست تحقیق و تصحیح است سه تحریر داشت و ما در جلسه‌ای که با مرحوم ایرج افشار داشتیم یک تحریر را برای تصحیح انتخاب کردیم و قرار شد دو تحریر دیگر برای واژگان‌شان نمایه‌سازی شود.
دکتر ایرانی از لطائف التفسیر درواجکی (یا دروازجکی) به عنوان یکی دیگر از آثار آمادۀ انتشار میراث مکتوب نام برد و گفت: تحقیق و تصحیح این اثر را که یک تفسیر کامل مربوط به قرن ششم است سرکار خانم کمائی‌فرد به عهده داشته‌اند که تصحیح نیمی از آن در قالب رسالۀ دکتری ایشان صورت گرفته و تصحیح نیم دیگر را ما از ایشان خواهش کردیم و به انجام رساندند.
وی افزود: از جناب حجت‌الاسلام ایازی نیز خواسته‌ایم که بخش علوم قرآنی و تفسیری این اثر را هم به عنوان یک ضمیمه آماده کنند که انشاالله آن هم منتشر شود.
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب اظهار امیدواری کرد که به زودی با دریافت کاغذ و چاپ این آثار، جلسات رونمایی آن‌ها برگزار و کتاب‌ها به دست علاقه‌مندان برسد.
وی گفت: ما معمولا برای هر نوبت چاپ تیراژ 500 را در نظر می‌گیریم اما با توجه به این که امکان انبار کردن کتاب‌ها را نداریم، بر اساس نیاز و فروشی که داریم اقدام به چاپ 50 تایی اثر می‌کنیم و در اختیار سفارش‌دهندگان و توزیع‌کنندگان قرار می‌دهیم.
دکتر ایرانی با اشاره به آماده چاپ بودن چند اثر دیگر مؤسسۀ میراث مکتوب گفت: ما کارهای متعددی را در دست داریم و به رغم این که مرتباً از ستاد مرکزی وزارت ارشاد برای حذف اضافه‌کاری‌ها و صرفه‌جویی اخطار می‌دهند ولی ما در زمینۀ تولید هیچ گونه صرفه‌جویی نکرده و هیچ کاری را متوقف نکرده‌ایم و سعی می‌کنیم تولید را ادامه دهیم.
وی با اشاره به قرار داشتن 20 اثر در مراحل مختلف صفحه‌آرایی، تصحیح و …، گفت: هر چند علاقه‌مندانی هم که دوست دارند ما با امید بیشتری کار کنیم گاهی در هزینه‌های چاپ از ما حمایت می‌کنند اما شرایط ما را مضطر کرده است که فروش پی‌دی‌اف و دیجیتال را هم در مجموعه کارهای‌مان قرار بدهیم.
دکتر ایرانی این نوع عرضه آثار را منحصر به مواردی عنوان کرد که مجوز آن از صاحب اثر دریافت شده و افزود: هم اکنون انتشارات بریل در هلند 200 مورد از آثار ما را اطلاع‌رسانی می‌کند و نسخه‌های دیجیتال عرضه شده آثار میراث مکتوب در سایت‌هایی مانند طاقچه و فروشگاه اینترنتی میراث مکتوب نیز قابل دسترسی سات.
وی با اشاره به قیمت بالای کاغذ ادامه داد: کسانی که کتاب کاغذی را ترجیح می‌دهند باید توجه کنند که در حال حاضر هر صفحه کتاب 150 تا 550 تومان قیمت می‌خورد و حتی ناشران معروفی داریم که آثارشان را با کمتر از صفحه‌ای 300 تومان منتشر نمی‌کنند اما ما الان بر اساس صفحه‌ای 100 تا 130 داریم این کار را انجام می‌دهیم.
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب کتاب را کالای بسیار ارزشمندی دانست که طبعا قیمت آن بایستی متناسب با این ارزش باشد و گفت: اما این در حالی است که مردم توان خرید کتاب با قیمت‌های فعلی را ندارند و این شرایط تلخی است که کتاب‌ها به نحوی که باید و شاید در اختیار علاقه‌مندان قرار نمی‌گیرد.
دکتر ایرانی در ادامه با اشاره به چاپ یازدهمین ضمیمۀ گزارش میراث، گفت: طبق مجوز معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد ما همراه با هر شمارۀ مجله می‌توانیم یک ضمیمه چاپ کنیم و اکنون ضمیمۀ یازدهم گزارش میراث به چاپ رسیده و چهار ضمیمه نیز در دست تدوین است.
وی از محمدحسین حکیم، که از حاضران در این جلسه بود، به عنوان مؤلف این ضمیمه و نسخه‌شناسی با آثار ارزشمند و دقیق نام برد که در کتابخانۀ ملی عهده‌دار فهرست‌نویسی نسخ خطی فارسی و عربی است و از او خواست در مورد اهمیت این مقالۀ بلند صحبت کند.
محمدحسین حکیم با اشاره به این که این ضمیمه درباره تفسیر «خلق الانسان» اثر بیان الحق نیشابوری (متوفی 521 ق) است، گفت: این تفسیر مفصل در واقع تفسیر یک آیه است که در صد مجلس بیان شده و خصوصیات مهمی دارد که تاکنون به آن توجه نشده بود.
به گفته این نسخه‌شناس نقل اقوال زیادی از عرفا که در جای دیگر نقل نشده، نقل اشعار فراوان فارسی در یک تفسیر عربی قرن ششم، نقل 96 بیت فارسی از شعرای معروفی همچون منطقی، احمد بن حسن میمندی، قاضی ساعد نیشابوری و … که قبلا در دسترس نبوده است، نقل 50 بیت از شاهنامه به عنوان اولین کتاب عربی که ابیاتی را از شاهنامه نقل کرده، نقل دو بیت از اشعار معروف به لاسکوی (اشعار منظوم غیرعروضی) که تا کنون نمونه‌ای از آن در دسترس نبوده و نقل برخی عبارات فارسی ضمن حکایات از جمله ویژگی‌های این تفسیر است.
تصحیح و انتشار سیر الملوک
دکتر ایرانی در ادامه به تصحیح کتاب سیر الملوک خواجه نظام الملک طوسی در گروه تصحیح متون فرهنگستان زبان و ادب فارسی به ریاست دکتر محمود عابدی و با تصحیح و تحقیق ایشان اشاره کرد و ضمن نام بردن از برخی دیگر از آثار ارزشمند استاد عابدی همچون تصحیح کتاب‌های نفیس کشف المحجوب هجویری، نفحات الانس جامی و رسائل خواجوی کرمانی، گفت: من همواره به کسانی که قصد یادگیری روش تصحیح را دارند و نمونه می‌خواهند آثار دکتر عابدی معرفی می‌کنم و هم اکنون تصحیح ایشان از سیر الملوک به عنوان یک نمونه کار ارزشمند تحقیق و تصحیح در اختیار علاقه‌مندان است.
دکتر ایرانی با بیان نکته‌ای در خصوص انتشار این کتاب خاطرنشان کرد: مشخص نیست به چه دلیل کتابی که با سرمایۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به عنوان یک مرکز دولتی، تولید شده و قاعدتا بایستی توسط انتشارات همین مجموعه به چاپ می‌رسید و ناشران آن را توزیع می‌کردند برای چاپ به انتشارات سخن سپرده شده است.
در ادامه مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب از دکتر عابدی خواست چند دقیقه‌ای دربارۀ این اثر و اهمیت آن برای حاضران سخن بگویند و دکتر عابدی نیز به سخنرانی در خصوص اهمیت و جایگاه سیر الملوک، ضرورت و روند تصحیح آن، افکار محوری در این اثر و نویسندۀ آن پرداخت.
پس از این توضیحات دکتر ایرانی ضمن سپاسگزاری از دکتر عابدی اعلام کرد که در صورت موافقت ایشان به زودی جلسه‌ای برای نقد و بررسی این اثر برگزار خواهد شد.
همکاری میراث مکتوب با محققان تاجیک
پس از آن دکتر ایرانی با اشاره به حضور نظام‌الدین زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان در این جلسه و جهت اطلاع ایشان گفت: مؤسسۀ میراث مکتوب تا کنون حدود 10 عنوان از آثار محققان و مصححان تاجیکی را منتشر کرده است؛ که از آن جمله مجموعۀ آثار عبدالرحمن جامی به کوشش و همت مرحوم اعلاخان افصح‌زاد است.
دکتر ایرانی این مجموعۀ 10 جلدی را از بهترین آثار مؤسسۀ میراث مکتوب دانست و گفت: البته بایستی این مجموعه با نسخه‌هایی که در ایران موجود است نیز مقابله شده و بازتصحیح و بازچاپ شود.
وی همچنین از انتشار تذکرة الشعراء اثر مطربی سمرقندی با تصحیح اصغر جانفدا توسط میراث مکتوب و همکاری‌های مرحوم امیریزدان علی‌مردان و دیگر بزرگانی مانند آقای جلویک نظیریف با این مؤسسه یاد کرد و گفت: کشور تاجیکستان یکی از غنی‌ترین کشورها در حوزۀ نسخ خطی زبان فارسی است و آثار ارزشمندی در آنجا نگهداری می‌شود که در خور چاپ و انتشار است؛ همچون نسخۀ خطی از حافظ به خط یا تحشیه عبید ذاکانی و آثاری از این دست.
در ادامه نظام‌الدین زاهدی پس از تشکر و سپاس به خاطر دعوت به این محفل فرهنگی، در سخنان خود ضمن تشریح زمینه‌های همکاری اظهار امیدواری کرد که با جانشین شدن سردی‌ها در روابط ایران و تاجیکستان با گرمی‌ها، این دو ملت به هم پیوسته بتوانند از زمینه‌های فراوان همکاری مشترک استفاده کنند.
دکتر ایرانی سخنان زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان در ایران، را ارزشمند و امیدبخش دانست و گفت: امیدواریم با حضور شما به عنوان یک استاد متخصص زبان عربی و سخنور به زبان پارسی تاجیکی ضمن تقویت ارتباطات، مسیر برای ادامه فعالیت‌های به تعویق افتاده گشوده و همکاری میان مؤسسات و پژوهشگاه‌های علمی و فرهنگی دوچندان شود.
در ادامه دکتر ایرانی به معرفی برخی دیگر از اساتید و چهره‌های حاضر در جلسه و خدمات و فعالیت‌های آنان و نیز چند کتاب‌های اهدایی پرداخت.
در ادامه آقای شاه‌منصور شاه‌میرزا غزلی از سروده‌های خود را برای حاضران خواند:
می‌خواستم پرنده شوم پر نداشتم
باغ پر از شکوفه ولی بر نداشتم
روح من از چکامه و سرواده‌ها پر است
انگشت خامه کردم و دفتر نداشتم
روی لبم به جای سخن قفل بسته‌اند
آن شاعرم که مسند و منبر نداشتم
نخل امید در دل من ناشکفته ماند
در باغ روزگار صنوبر نداشتم
این قلب دردمند مرا هیچ کس ندید
فریاد زین زمانه که یاور نداشتم
این روزهای گمشده یادی نمی‌کنید
از من که از شما دل خود برنداشتم
پس از آن دکتر موسوی گرمارودی نیز ضمن خوشامدگویی به میهمانان تاجیک این جلسه، به مدت حضور خود در تاجیکستان به عنوان رایزن فرهنگی و برخی از فعالیت‌هایش در رابطه با مشترکات فرهنگی دو کشور، از جمله اجرای برنامه رادیویی هفتگی، اجرای اشعاری از وی توسط خوانندگان تاجیک مانند اشعار «دوشنبه» و «نوروز من تویی و شب و روز من تویی»، تصحیح اثر مشفقی بخارایی و تحقیق دربارۀ شعرای قرن بیستم تاجیکستان و انتشار تذکرۀ 700 صفحه‌ای از ساقه تا صدر به خط سیریلیک و فارسی اشاره کرد.
با وجود این که زمینۀ اصلی استاد گرمارودی شعر سپید و نیمایی و در شعر کلاسیک قصیده است، ایشان در ادامه یکی از غزل‌های خود را برای حاضران خواند:
منم که می‌رسدم نو به نو ز خویش غمی
ز دست خویش نیاسوده‌ام به عمر دمی
گیاه آبزی‌ام بی بهار می‌رویم
مگر همان گذرد گاه از سرم بلمی
در این صحیفه رنگین و پر نگار وجود
به قدر سایه نیفتادم از سر قلمی
به کوه نیز نسنجیده‌ام غم خود را
هنوز با غم‌ام ای کوهِ سربلند کمی
چو فجر کاذبم انگار و هیچ سوی نی‌ام
نه در پگاه وجودی نه در شب عدمی
چو موج هر چه سر خود به سنگ می‌کوبم
ز پای خویش فراتر نمی‌نهم قدمی
پایان‌بخش جلسه نیز عودنوازی مجید ناظم‌پور بود که پیش از اجرای اثر خود با عنوان تمدن خراسان گفت: این قطعه در میزان هفت هشتم ساخته شده که یک میزان مشترک بین موسیقی تاجیکستان و موسیقی ایرانی است و امیدوارم این ریتم مشترک در تمامی مناسبات و روابط این دو کشور همیشه ساری و جاری باشد.