میراث مکتوب – بی تردید یکی از تاثیر گذارترین گروههای فرهنگی در آناتولی دوره ی سلجوقیان روم، طریقت های صوفیانه بودند که در میان سلاطین، امرا، بزرگان و توده های مردم از شهری و روستایی هواداران بی شماری داشتند.
بررسی اجمالی در باب طریقت های موجود در این منطقه، وجود یک دسته بندی کلی از این طریقت ها را آشکار می کند. این طریقت ها را می توان به دو گروه طریقت های سنت گرا که گرایش به حفظ ظاهر شریعت و پایبندی به احکام شرعی با درجاتی از شدت و ضعف از ویژگی های آنان بود و توسط قشر شهری حمایت می شد و طریقت های بدعت گرا که تعالیم دینی آنها همراه بود با تاثیراتی از اعتقادات قدیم ترکان و باورهای تأویل گرایانه از مذهب که عمدتاً از جانب قشر روستایی و ترکمنان کوچ نشین مورد حمایت قرار می گرفت، تقسیم نمود.
در این میان زنان به عنوان یکی از اقشار اصلی جامعه در رشد و گسترش تصوف نقش به سزایی ایفا می نمودند. گواه این ادّعا گزارش های پراکنده ی موجود در آثار و نوشته های معدودی از مناقب نویسان و مورّخان این دوره می باشد. به رغم اهمّیت حضور و نقش زنان صوفی در آناتولی دوره ی سلجوقیان روم، اثر مستقلی در مورد نقش و جایگاه این بانوان در دست نیست.
پژوهش حاضر بر آن است به بررسی وضعیت اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی زنان صوفی در این دوره بپردازد. یافته های اساسی پژوهش حاضر نشان می دهد که؛ زنان صوفی متعلق به هر دو گروه طریقت های سنت گرا (مولویه) و بدعت گرا (اوحدیه و بکتاشیه) به رغم تفاوت های موجود در بهره گیری از منابع قدرت و ثروت از وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مناسبی برخوردار بودند و در جامعه حضوری فعّال و تاثیر گذار داشتند و با حضور خود در رشد و رونق تصوّف در آناتولی دوره ی سلجوقیان نقش به سزایی ایفا نمودند.
قدرتی وایقان، منیژه، بانوان صوفی در آناتولی دوره سلجوقیان روم، تهران، دارالهدایه، 164 صفحه، بها: 150000 ریال، 1397.