میراث مکتوب – با مطالعه و جست و جو در کتب و آثاری که طی تاریخ به زبان عربی تألیف شده است ، از جمله دیوان های شعر شاعران جاهلی و مخضرم و عصر اسلامی و همچنین آثار منثور و مکتوب در موضوعات گوناگون چون علوم طبیعی و ریاضی و نجوم و دیگر دانش ها، چنین نتیجه گیری می شود که این آثار سرشار از واژه ها و اصطلاحات و تعبیرات و مضامین و معانی فارسی اند که نویسندگان و مؤلفان این آثار عربی غالباً از ذکر مآخذ اصلی کلمات معرب یعنی اصل و اشتقاق و یا معنی یا متونی که آن واژه ها در آن ها به کار رفته است غفلت کرده اند.
نخستین کسی که در زمینۀ معربات کتاب مستقلی نوشته ابومنصور موهوب بن احمد بن محمد الخضر الاهوازی معروف به جوالیقی از دانشمندان قرن ششم هجری قمری است که کتاب خود، المعرب من الکلام الاعجمی را در هفتصد لغت تألیف کرده است.
اثر حاضر حاصل طرح پژوهشی با نام «تأثیر و نفوذ زبان و ادبیات فارسی در زبان و ادبیات عربی» است که در دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی به انجام رسیده است.
دربارۀ نفوذ هریک از دو زبان و فرهنگ ایرانی و عربی در یکدیگر و تحولاتی که بر اثر آن در ادبیات هریک از دو زبان روی داده و پیوستگی دیرینی که در دوران های گوناگون تاریخی این دو زبان و تأثیر متقابل هریک در دیگری بهترین و مؤثرترین راه، برای حصول تفاهم بین ملت ها، همین تحقیقات مشترک است.
در این کتاب به اصل ریشه و اشتقاق مفردات اشاره شده و در آثار فارسی نیز ، تأثیر لغوی زبان فارسی در زبان عربی به اختصار بیان شده است.
فهرست مطالب کتاب به شرح زیر است:
روابط دیرینۀ ایرانیان و اعراب
آهنگ پارسی
پیوستگی های تاریخی ایران و حیره و یمن
ادب و مفاهیم آن
بلاغت فارسی، تعریف و تأثیر آن در بلاغت عربی
تأثیر قصص و داستان های فارسی در عربی
تأثیر جشن های ایرانی در زبان و ادبیات عربی
خصیصه ها و ویژگی های شعر فارسی و تأثیر آن در شعر عربی
امثال فارسی و تأثیر آن در عربی
امثال فارسی و تأثیر آن در عربی
مضامین فارسی در شعر عربی
تأثیر اندرزنامه ها و پندهای ساسانی در عربی
تأثیر موسیقی ایرانی در عربی
ترجمۀ شعر به شعر
تصرفات ایرانیان در کلمات عربی
ادبیات عرب
دژها و کاخ های ایرانی در اشعار عربی
سهم ایرانیان در لغت، ادب، فرهنگ عربی و اسلامی
بیت الحکمه و ایرانیان
اسلام در ایران و اسلام ایرانی
تداوم فرهنگ و هویت ایرانی
تازی گویان ایرانی ضد عرب
دگرگونی های کلمه فارسی در زبان عربی
اشتقاق و صیغه سازی در زبان عربی
کلمات فارسی در قرآن کریم و احادیث
بعضی مشاغل و اصطلاحات دیوانی پارسی در عربی
تأثیر واژگانی و نفوذ کلمات فارسی در عربی
منابع
فهرست اعلام
راثی، محسن، فارسی در عربی (تاثیر و نفوذ زبان و ادب فارسی در زبان و ادب عربی)، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 460 صفحه، قطع: وزیری، بها: 320000 ریال، 1396.