میراث مکتوب – کتاب تبصرة العوام فی معرفة مقالات الانام ، نوشتۀ جماالدین مرتضی ملقب به علم الهدی، محمد بن حسین بن حسن رازی است که نویسنده آن را در سال 630 هجری قمری به رشتۀ تحریر درآورده است.
بهترین چاپ تبصرة العوام، توسط استاد عباس اقبال بوده است ولی ایشان به نسخه های محدودی دسترسی داشته است و مهم تر این که به نسخۀ اساس تصحیح حاضر (نسخۀ شمارۀ 10474 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی) که کتابت سال 716 هجری قمری است و ترجمۀ عربی تبصرة العوام (نسخۀ شمارۀ 1256 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی) دسترسی نداشته است.
بنا به نوشتۀ مترجم عربی تبصرة العوام، حسین بن علی بطیطی که در شیراز در سال 658 هجری قمری ترجمۀ خود را تمام کرده است، صاحب تبصرة العوام را نام جمال الدین محمد بن الحسین بن حسن الرازی الابی است و آبه یا آوه در نزدیکی قم از مراکر کهن شیعه نشین ایران است.
با توجه به تاریخ تألیف تبصرة العوام (630 ق) و ترجمۀ بطیطی (658 ق) و ترجمۀ بطیطی (658 ق) و این که نزهۀ الکرام بعد از تبصرة العوام نوشته شده است، می توانیم بگوییم که جمال الدین محمد بن حسین بن حسن رازی آبی تا سال بعد از 630 هجری قمری و قبل از 658 هجری قمری زنده بوده است.
این کتاب بعد از ترجمۀ السواد الاعظم (ترجمۀ 370 ق) و بیان الادیان (تألیف 485 ق) سومین کتاب در زمینۀ ملل و نحل یا ادیان و مذاهب به زبان فارسی است.
منابع غنی تبصرة العوام باعث می شود نویسندگان تاریخ ایران و اسلام و ادیان و مذاهب نتوانند این کتاب را در تحقیقات خود نادیده بگیرند و این کتاب می تواند راهگشای آن ها در موارد متعدد باشد.
محمدبن حسين بن حسن رازي، تبصرة العوام في معرفة مقالات الانام، تصحیح: جعفر واعظی، تهران، سخن، 644 صفحه، قطع: وزیری، بها: 650000 ریال، 1396.