میراث مکتوب – مولانا نعمت الله بن محمود نخجوانی، مشهور به شیخ علوان و بابا نعمت الله است که از او به ولی کامل، محقق عارف، کاشف مدقق، امام، عالم ربانی یاد کرده‌اند. متون از زندگی او تفسیر روشنی ارائه نمی دهند، جز آن که او را منسوب به نخجوان دانسته‌اند و ظاهراً در آنجا زاده شده و پرورش یافته و پس از آن به عثمانی، آق‌شهر مهاجرت کرده و در آنجا شهرت یافته است.
بیشتر تذکره‌نویسان وفات او را در سال ۹۲۰ در آق‌شهر ذکر کرده‌اند. در مقدمۀ چاپ تفسیر فواتح، نوشته شده که سلوک نخجوانی بر پایۀ طریقۀ علیه نقشبندیه و بهره‌مندی از حضور مشایخ این مکتب عرفانی بوده است.اما با عنایت به تفسیر، تعلق خاطر او بیش از هر کس دیگری به محی‌الدین بن عربی است… ویژگی عمدۀ تفسیر فواتح را می توان در موارد زیر برشمرد:
1 . روش مؤلف آن است که تفسیر هر سوره را با «فاتحه = سرآغاز» شروع میکند و با «خاتمه=سرانجام» به پایان میرساند، که اصولاً سرآغاز هر سوره دورنمایی از مطالب آن است که برای سالک راه می تواند روشنگر باشد و سرانجام نیز چکیده نتیجه‌ای است که مؤلف از آن سوره به دست میدهد….افزون بر این مؤلف میکوشد بین تفسیر «بسم الله الرحمن الرحیم» و مضامین هر سوره پیوندی برقرار کند و از این رو تفسیر «بسم الله الرحمن الرحیم» در هر سوره متفاوت است.
2 . تاویلات و اشارات مؤلف در برداشت از عبارات و آیات قرآنی، برخلاف برخی از تفاسیراشاری، حتی برای فهم عادی نیز توجیه‌پذیر است و تا آنجا که ممکن است، مؤلف کوشیده است که از تاویلات دور از ذهن بپرهیزد و اگر گاهی از ظاهر لفظ فاصله‌ای گرفته، آن را با چنان ظرافت ویژه‌ای بیان میکند که بر طبع زبان‌آشنای مخاطب که از عمق تاثیرات الفاظ قرآنی آگاهی دارد گران نمی‌آید.
3 . تفسیر فواتح به پیروی از روش عارفان، بر پایۀ اثبات خویش، و نه نفی دیگران، استوار است. شیخ در تمام تفسیر خود هرگز متعرض برداشت دیگران نمیشود و احیاناً به رد آنها نمیپردازد و به کنایه و تعریض سخنی به میان نمی‌آورد.
4 . از حیث زبانی، گرچه روش مؤلف بر آن است که بدون رجوع به متون تفسیری، آنچه را که خدا بر او گشوده است به قلم آٰرد، اما ملاحظه میشود که اندوخته‌های علمی پیشینی او در شرح تک واژگان و گزاره‌ها کاملاً مشهود است، جز در اندک مواردی متعرض نکات صرفی، نحوی و لاغی نشده است، مگر آنکه بیان نکته‌ای در فهم سر راست عبارت نقش داشته باشد. شرح مختصر عبارات و مفردات نیز از درونمایه‌ای عاطفی و عرفانی برخوردار است.
5 . نثر تفسیر نثری فصیح و ادبی با رعایت اقتضای مقامات بیان است و سعی شده تا روح این نثر در ترجمه نیز حفظ شود.
نعمت الله نخجوانی نقشبندی (قرن دهم)، تفسیر فواتح الهیه (۴ جلدی)، مترجم: مسعود انصاری، 2800 صفحه، قطع: وزیری، بها: ۳۵۰۰۰۰۰ ریال، 1396.