میراث مکتوب – در بررسی قطعات منظوم متون مانوی، پیوسته باید این نکته را در نظر داشت که قطعۀ پیش رو عموماً کلامِ آواز یا تصنیف بوده است.
از این رو، در تحلیل هریک از اشعار، علاوه بر سعی در درک معانی شعری و وقوف بر اصطلاحات آن فن، باید اصطلاحات تخصصی فنّ موسیقی را هم جست‌وجو کرد؛ زیرا به اقتضای قالب و کاربرد متن، کلمات و عباراتی، نه در معنی غالب، بلکه در معانی ثانوی یا تخصصی خود به کار رفته است. از این رو، شناخت اینگونه اصطلاحات و دقت در معانی ثانوی آنها، کلید و گره‌گشای ابهام کلام است ــ یا لااقل پژوهشگر را به ذهنیت سراینده نزدیک‌تر خواهد کرد. در تحلیل این اشعار، عموماً کلمات و عبارات، بهناچار و به دلیل فقدان شواهد متقن، تحت‌اللفظ ترجمه شده و گاه برای حصول معنی، حتی نحو کلام نیز دستکاری شده است. با این حال، قطعۀ مورد نظر همچنان نامفهوم و معـطل، و علامت‌های سؤال و ستارههایی که محقق بهکار برده همچنان باقی است. مؤلف در این مقاله سعی دارد، تا حد امکان، با توجه به معانی اصطلاحی یا ثانوی کلماتِ بهکاررفته در اشعار پهلوی اشکانی و فارسی میانۀ مانوی، نکاتی را متذکر شود و ابهاماتی را برطرف سازد.
متن کامل این مقاله که در شمارۀ جدید زبان و گویش های ایرانی (دورۀ جدید، شمارۀ ششم، شهریور ۱۳۹۵) منتشر شده است اینجا بخوانید.