میراث مکتوب – جُنگ رباعی در بردارندۀ 4200 رباعی کهن پارسی از 35 شاعر معروف و گمنام از سدۀ ششم تا یازدهم هجری است که با تصحیح و تحقیق سید علی میرافضلی سامان یافته است. نیمی از رباعیات این کتاب برای اولین بار است که چاپ میشود و مابقی رباعیات نیز تصحیحات جدید از رباعیاتی است که قبلاً به چاپ رسیده است.
در این دفتر، رباعیات نویافته و چاپ نشدهای از سنایی غزنوی، عثمان مختاری، امیر معزی نیشابوری، انوری، اثیر اخسیکتی، امامی هروی، سلمان ساوجی، صوفی آملی و محمد سعید تنهای قمی جای گرفته است. 235 رباعی نویافته سنایی غزنوی در این دفتر، رهاورد مغتنمی برای عرصه رباعی پژوهی و سنایی پژوهی است. 159 رباعی نویافته انوری نیز سرمایهپ ارزشمندی برای محققان محسوب میشود. از امیر معزی شاعر قرن ششم، در دیوان چاپی تنها 177 رباعی دیده میشود. در جُنگ رباعی 505 رباعی معزی گردآوری و تصحیح شده که 328 رباعی بیش از متن چاپی دارد.
بخشی از جُنگ رباعی به گردآوری رباعیات عایشه مقریه، بابا افضل کاشانی، سایل نهاوندی، صوفی کرمانی، مظفر حسین کاشانی، پیامی کرمانی، حقی خوانساری، نذری قمشهای و میرصابر اصفهانی اختصاص دارد. این رباعیات بر مبنای جنگهای خطی و تذکرههای چاپ نشده و تعدادی از منابع چاپی فراهم آمده است. عایشه مقریه بعد از مهستی گنجوی از نامورترین زنان رباعیگوی پارسی است و در قرن ششم هجری میزیست. در این دفتر 44 رباعی او بر مبنای 15 منبع خطی و چاپی عرضه شده است. همچنین 73 رباعیی که در این کتاب به اسم بابا افضل کاشانی گرد آمده، قدیم ترین اسناد رباعیگویی این حکیم قرن ششم و هفتم هجری است و از لحاظ صحت استناد، بر همه چاپهای پیشین مزیت دارد.
علاوه بر این، رباعیات موجود در دیوان اشرفی سمرقندی، پوربهاء جامی، سید عضد یزدی، سید جلال عضد یزدی، جلال خوافی، روح عطار شیرازی، کمالالدین کاشانی، کاتبی ترشیزی، شیخی طبسی، امیدی تهرانی، موالی تونی، محوی همدانی، نظام دستغیب شیرازی و غیاث حلوایی شیرازی بر مبنای یک یا چند دستنویس تصحیح یا بازتصحیح شده است. دیوان اغلب این شاعران تاکنون به چاپ نرسیده و دسترسی محققان تاریخ رباعی فارسی به رباعیات ایشان، موجب گشایش در عرصه رباعیپژوهی میگردد. از جمله این رباعیات، 537 رباعی محوی همدانی است که از رباعیگویان صاحب سبک دوره صفوی به شمار میرود و رباعیات او برای اولین بار بر مبنای پنج نسخه اصلی و هشت نسخه کمکی تصحیح شده است.
گزیدهای از رباعیات عطار نیشابوری و اوحدالدین کرمانی نیز بر مبنای دو دستنویس کهن در این دفتر گنجانده شده است. اختیارات مختارنامه، قدیمترین گزیده رباعیات عطار به شمار میرود و مشتمل بر 168 رباعی است و در قرن هشتم فراهم آمده است. 398 رباعی اوحدالدین کرمانی نیز که توسط امین الدین حاج بله از میان حدود 2000 رباعی این عارف رباعیگوی اختیار شده، سند با ارزشی از اقبال حلقههای تصوف به رباعیات اوحد کرمانی است. این گزیده را ابوالمجد تبریزی در سال 721 هجری در سفینۀ تبریز کتابت کرده است.
بیشترین رباعیات این مجموعه به اثیر اخسیکتی اختصاص دارد. اثیر از شاعران معروف قرن ششم هجری و از اقران خاقانی، مجیر بیلقانی و جمالالدین اصفهانی است. دیوان او که در سال 1337 به چاپ رسیده، فقط در بردارنده 67 رباعی است. در مجوعه حاضر، 658 رباعی اثیر عرضه شده است. پارهای از این رباعیات، جزو بهترین رباعیات زبان فارسی است و مابقی نیز در شناخت تاریخ رباعی و تحولات زبان و تعیین گوینده رباعیات ناشناخته متون فارسی اهمیت بسیار دارد.
مؤلف، در گردآوری و تدوین رباعیات این کتاب، از 120 نسخه خطی و 180 نسخه چاپی مدد گرفته است و بنا دارد دفتر دیگری از رباعیات کهن فارسی را در مجموعهای دیگر فراهم آورد.
کتاب جُنگ رباعی در 876 صفحه و شمارگان1100 نسخه به بهای 650000 ریال از سوی انتشارات سخن در نمایشگاه کتاب امسال عرضه شده است.