میراث مکتوب- یک نسل پیش، آن‌ها که در دهۀ سی و دهۀ چهل با شعر و موسیقی الفتی داشتند و رایحۀ برکتِ نفسهای برخی از ایشان هم‌اکنون نیز در مشامِ روزگار پراکنده است، هنوز غزل دلنشینی را که در مجموعه‌ها و نشریّات خواندند یا با نوای روح‌نواز استاد «غلامحسین بنان» شنیدند، به خاطر دارند و گویندۀ آن را می‌شناسند:
خواهم ای گل خار باشم تا به دامانت نشینم / یا اگر خواهی به چشم دشمن جانت نشینم
گویندۀ این غزل محمّد بیریای گیلانی (۱۲۹۸ بندر انزلی- ۱۳۷۳ نیشابور) متخلّص به «شیدا»ست که در شعر- به ویژه در غزلسرایی- ذوقی سلیم و طبعی مستقیم داشت. از او دو اثر چاپشده با نام‌های «نیلوفر مرداب»، مجموعه غزلهای منتخب شیدا و به دست‌خط خود شاعر، کتاب «نیمروز عاشورا» در بیان واقعۀ تأسّفبار و اندوهناک ظهر عاشورا و نیز چند مقاله به یادگار مانده است. بیریای گیلانی مؤسّس «انجمن ادبی صائب» در اصفهان نیز بود و تا سالها ریاست آن را بر عهده داشت.
«یاد شیدا»، عنوان جشن‌نامهایست که به مدد کانون ادبیّات ایران و مؤسسۀ رسانهپرداز ارغوان و با همکاری و همراهی بانک ملّت فراهم آمده است. در مقدمۀ کتاب می‌خوانیم:
«یاد شیدا» که به نام و یاد شاعر و صائب‌شناس نامآور معاصر، استاد محمّد بیریای گیلانی متخلّص به «شیدا» فراهم آمده است، به حقیقت، ستایش‌نامۀ هنر و ادب و یادکردنامۀ فرّ و فرهنگ و فضل و فضیلت است. این مجموعۀ قول و غزل و نقد و نظر، از یک سو مروری بر کارنامۀ ادبی و فرهنگی شیدای گیلانی و تأمّلی در سیر و صیرورتِ شعر و شخصیّت او در طول شش دهه حضور فعّال در عرصۀ ادبیّات معاصر است، و از دیگر سو سند حرمتداری و حق‌گزاریِ شماری از اهل قلم و ادب است در نسبت با زحمات و مجاهدات یکی از خادمان پاک‌باز و بیدریغ زبان و ادب فارسی.
این کتاب در شش بخش تنظیم شده است که بخش نخست آن با عنوان «شیدا به روایت شیدا» در بردارندۀ زندگینامۀ خودنوشت شاعر است. بخش دوم «شیدا به روایت یاران» نام دارد و گفت‌گوهای دوستان و هم¬نشینان مرحوم شیدا را در برمیگیرد. این بخش با نوشتاری تحت عنوان «شیدا شاعری نکته‌سنج و دانشوری فرهیخته» از استاد مشفق کاشانی آغاز میشود. دکتر محسن ذاکرالحسینی «پرند» عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، خانم صدیقه فاضل رضوی «سحر» (همسر زندهیاد شیدا)، استاد باقرزاده «بقا» شاعر و پژوهشگر، خسرو احتشامی، حسن حجّت ناظر و… از دیگر افرادی هستند که سخنانشان پیرامون شعر و شخصیّت شیدای گیلانی در این بخش آمده است.
بخش سوم با نام «نقد و نظر» مقالات و یادکردهای پژوهشگران و دوستان زندهیاد بیریای گیلانی را به خود اختصاص داده است. عنوان برخی از مقالات این بخش عبارت است از: «شخصیّت شیدا کم‌نظیر و شعرش روان و دلپذیر بود»، رحمت موسوی؛ «صائب و شیدا»، محسن ذاکرالحسینی؛ «شاعری عارف و روشن‌بین»، فریدون نوزاد؛ «خنیاگر خرد»، حجّت حسن ناظر؛ «دو ویژگی برجسته در اشعار بیریای گیلانی»، ضیاءالدین خالقی؛ «شاعری که همۀ وجودش جاذبه بود»، امیر برزگر خراسانی؛ و…
بخش چهارم با عنوان «به روایت شعر» دربرگیرندۀ اخوانیّات و سوکسروده‌هاست. در این بخش نیز شماری از غزلها و سروده‌هایی که یاران و دوستان زندهیاد شیدا در زمان حیات و نیز پس از وفات او برای او و به یادش سروده‌اند، جای گرفته است.
بخش پنجم «برگی از کارنامه» نام دارد که گزیدۀ شعر و نثر شیدا را شامل میشود. در این بخش، در قسمت نثر سه مقالۀ چاپشده از زندهیاد شیدا درج شده است که عنوان آن‌ها «رهی معیّری، شاعر عاشق»، «نوآوری در شیوۀ صائب»، و «میرزا کوچک خان و زمینه¬های پیدایش نهضت جنگل» است. قسمت دوم این بخش که شعرهای شیدا را شامل میشود گزیده‌ای از اشعار چاپشده و غزلهای چاپنشدۀ بیریای گیلانیست.
بخش پایانی کتاب با عنوان «در قاب خاطره» به عکس‌ها و نامه‌های بیریای گیلانی اختصاص یافته است.
قابل ذکر است که مراسم بزرگداشت این شاعر زندهیاد و رونمایی از این یادنامه در تاریخ ۹ / آبان ماه / ۱۳۹۱ در تالار ایوان شمس با حضور استادان و بزرگانی چون: استاد همایون خرّم، استاد غلامحسین امیرخانی و جمع کثیری از اهالی شعر و موسیقی برگزار شد.
خواهم ای گل خار باشم تا به دامانت نشینم / یا اگر خواهی به چشم دشمن جانت نشینم
گویندۀ این غزل محمّد بیریای گیلانی (۱۲۹۸ بندر انزلی- ۱۳۷۳ نیشابور) متخلّص به «شیدا»ست که در شعر- به ویژه در غزلسرایی- ذوقی سلیم و طبعی مستقیم داشت. از او دو اثر چاپشده با نام‌های «نیلوفر مرداب»، مجموعه غزلهای منتخب شیدا و به دست‌خط خود شاعر، کتاب «نیمروز عاشورا» در بیان واقعۀ تأسّفبار و اندوهناک ظهر عاشورا و نیز چند مقاله به یادگار مانده است. بیریای گیلانی مؤسّس «انجمن ادبی صائب» در اصفهان نیز بود و تا سالها ریاست آن را بر عهده داشت.
«یاد شیدا»، عنوان جشن‌نامهایست که به مدد کانون ادبیّات ایران و مؤسسۀ رسانهپرداز ارغوان و با همکاری و همراهی بانک ملّت فراهم آمده است. در مقدمۀ کتاب می‌خوانیم:
«یاد شیدا» که به نام و یاد شاعر و صائب‌شناس نامآور معاصر، استاد محمّد بیریای گیلانی متخلّص به «شیدا» فراهم آمده است، به حقیقت، ستایش‌نامۀ هنر و ادب و یادکردنامۀ فرّ و فرهنگ و فضل و فضیلت است. این مجموعۀ قول و غزل و نقد و نظر، از یک سو مروری بر کارنامۀ ادبی و فرهنگی شیدای گیلانی و تأمّلی در سیر و صیرورتِ شعر و شخصیّت او در طول شش دهه حضور فعّال در عرصۀ ادبیّات معاصر است، و از دیگر سو سند حرمتداری و حق‌گزاریِ شماری از اهل قلم و ادب است در نسبت با زحمات و مجاهدات یکی از خادمان پاک‌باز و بیدریغ زبان و ادب فارسی.
این کتاب در شش بخش تنظیم شده است که بخش نخست آن با عنوان «شیدا به روایت شیدا» در بردارندۀ زندگینامۀ خودنوشت شاعر است. بخش دوم «شیدا به روایت یاران» نام دارد و گفت‌گوهای دوستان و هم¬نشینان مرحوم شیدا را در برمیگیرد. این بخش با نوشتاری تحت عنوان «شیدا شاعری نکته‌سنج و دانشوری فرهیخته» از استاد مشفق کاشانی آغاز میشود. دکتر محسن ذاکرالحسینی «پرند» عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، خانم صدیقه فاضل رضوی «سحر» (همسر زندهیاد شیدا)، استاد باقرزاده «بقا» شاعر و پژوهشگر، خسرو احتشامی، حسن حجّت ناظر و… از دیگر افرادی هستند که سخنانشان پیرامون شعر و شخصیّت شیدای گیلانی در این بخش آمده است.
بخش سوم با نام «نقد و نظر» مقالات و یادکردهای پژوهشگران و دوستان زندهیاد بیریای گیلانی را به خود اختصاص داده است. عنوان برخی از مقالات این بخش عبارت است از: «شخصیّت شیدا کم‌نظیر و شعرش روان و دلپذیر بود»، رحمت موسوی؛ «صائب و شیدا»، محسن ذاکرالحسینی؛ «شاعری عارف و روشن‌بین»، فریدون نوزاد؛ «خنیاگر خرد»، حجّت حسن ناظر؛ «دو ویژگی برجسته در اشعار بیریای گیلانی»، ضیاءالدین خالقی؛ «شاعری که همۀ وجودش جاذبه بود»، امیر برزگر خراسانی؛ و…
بخش چهارم با عنوان «به روایت شعر» دربرگیرندۀ اخوانیّات و سوکسروده‌هاست. در این بخش نیز شماری از غزلها و سروده‌هایی که یاران و دوستان زندهیاد شیدا در زمان حیات و نیز پس از وفات او برای او و به یادش سروده‌اند، جای گرفته است.
بخش پنجم «برگی از کارنامه» نام دارد که گزیدۀ شعر و نثر شیدا را شامل میشود. در این بخش، در قسمت نثر سه مقالۀ چاپشده از زندهیاد شیدا درج شده است که عنوان آن‌ها «رهی معیّری، شاعر عاشق»، «نوآوری در شیوۀ صائب»، و «میرزا کوچک خان و زمینه¬های پیدایش نهضت جنگل» است. قسمت دوم این بخش که شعرهای شیدا را شامل میشود گزیده‌ای از اشعار چاپشده و غزلهای چاپنشدۀ بیریای گیلانیست.
بخش پایانی کتاب با عنوان «در قاب خاطره» به عکس‌ها و نامه‌های بیریای گیلانی اختصاص یافته است.
قابل ذکر است که مراسم بزرگداشت این شاعر زندهیاد و رونمایی از این یادنامه در تاریخ ۹ / آبان ماه / ۱۳۹۱ در تالار ایوان شمس با حضور استادان و بزرگانی چون: استاد همایون خرّم، استاد غلامحسین امیرخانی و جمع کثیری از اهالی شعر و موسیقی برگزار شد.
مطلب ارسالی از سهیلا یوسفی