میراث مکتوب- سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با حضور 2398 ناشر داخلی با 300 هزار عنوان کتاب و 800 ناشر خارجی با 140 هزار عنوان کتاب از 4 تا 14 اردیبهشت در حال برگزاری است.
مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب امسال نیز همچون سال‌های گذشته در این نمایشگاه حضور یافته و با 78 عنوان کتاب در غرفه 3 راهروی 6 پذیرای علاقه‌مندان به میراث علمی و ادبی ایران و اسلام است.
این غرفه به همت واحد تولید و توزیع و فروش مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب، با حضور آقایان رسول اسلامی، حسین شاملو و مجید یکتا و زیر نظر آقای محمد باهر برپا شده و تولیدات چهار سال اخیر مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب در حوزه‌های علوم و معارف اسلامی، تاریخ و جغرافیا، زبان و ادبیات فارسی، علوم و فنون، نسخه‌برگردان، متن‌شناسی و نسخه‌پژوهی، و کتابشناسی و فهرست نسخه‌های خطی را در معرض دید عموم قرار داده است.
از چه کتاب‌هایی بیشتر استقبال شده است؟
به گفته مسئولان غرفۀ میراث مکتوب میزان استقبال مراجعه‌کنندگان از غرفه مؤسسه در نمایشگاه نسبت به سال‌های گذشته تفاوت چندانی نداشته و با توجه به این که حوزۀ کاری و نشر میراث مکتوب منابع و مآخذ اصلی علمی و ادبی را در برمی‌گیرد دانشجویان و اساتید، مراکز علمی و دانشگاهی و کتابخانه‌ها متقاضیان اصلی آثار مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب هستند.
البته در این میان برخی آثار مورد توجه عموم بازدیدکنندگان از نمایشگاه نیز قرار گرفته که مهمترین آن‌ها «دست‌نوشته‌های ناصرالدین شاه قاجار از سفر و شکار در فیروزکوه» است. این کتاب مربوط به خاطرات سفر ناصرالدین شاه از محرم تا ربیع الاول 1282هجری قمری است و به کوشش خانم فاطمه قاضیها تحقیق و تصحیح و برای نخستین بار در نمایشگاه کتاب عرضه شده است.
از میان کتاب‌های دیگری که بیشتر مورد توجه قرار گرفته است می‌توان به مواردی همچون «کاغذ در زندگی و فرهنگ ایرانی» از مرحوم ایرج افشار، «الکنز الکبیر» و «الرسائل و المکاتیب» از مسکویه رازی، هر دو با تحقیق و مقدمه ابوالقاسم امامی و «دستور الکاتب فی تعیین المراتب» اثر محمد بن هندوشاه نخجوانی با تصحیح و تحقیق علی اکبر احمدی دارانی اشاره کرد.
«سه رساله اسرار العارفین، شراب العاشقین، المنتهی» (حمزۀ فنصوری ـ عارف قرن 16 جهان مالایی) با تحقیق و ترجمه امیرحسین ذکرگو و لیلا حاجی مهدی تاجر، «تکملۀ نفحات الأنس (شرح احوال و آثار جامی)» اثر رضی الدین عبدالغفور لاری با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی و «پنج رسالۀ حروفیه» از سید شریف با تصحیح و مقدمه ولی قیطرانی نیز برخی دیگر از منشورات مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب هستند که بیش از دیگر آثار مورد توجه بوده است.
پای صحبت مسئولان غرفۀ میراث مکتوب
مجید یکتا از مسئولان غرفه میراث مکتوب معتقد است با وجود این که آثار جدیدی در غرفۀ میراث مکتوب ارائه شده استقبال از غرفه نسبت به سال‌های گذشته تفاوت چندانی نداشته است. او اصلی‌ترین موانع بر سر راه حضور مؤثرتر مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را بالا رفتن قیمت کاغذ، فضای محدود غرفۀ میراث مکتوب، عدم امکان عرضه آثار منتشر شده قبل از سال 1394 در نمایشگاه امسال و محدودیت‌های برخی مراکز علمی و دانشگاهی برای پیش خرید محصولات میراث مکتوب می‌داند.
یکتا با اشاره به بالا رفتن هزینه‌های کتاب و این نکته که متقاضیان کتاب‌های میراث مکتوب دانشجویان و اساتید دانشگاه و محققان هستند، می‌گوید: این قشر به عنوان مخاطبان خاص ما این امکان را ندارند که کتاب‌ها را با هر قیمتی خریداری کنند و به همین خاطر بالا رفتن قیمت کاغذ و دشواری شرایط اقتصادی تأثیر بیشتری بر میزان فروش مؤسسات پژوهشی و انتشاراتی مانند میراث مکتوب می‌گذارد.
به عقیده وی صرف مبالغ بیشتر برای خرید کتاب و نیز اختصاص فضایی وسیع‌تر به مؤسسه میراث مکتوب در نمایشگاه کتاب می‌تواند تا حد چشم‌گیری استقبال از آثار مؤسسه را افزایش دهد.
به گفتۀ وی محدودیت چهارساله‌ای که برای ارائه آثار در نمایشگاه در نظر گرفته شده است موجب شده بخش عمده‌ای از آثار ارزشمند تولید شده در مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب، که هر کدام به جهت اهمیتی که دارند و هزینه‌ای که صرف تولید آن‌ها شده غیر قابل قیاس با آثار ناشران معمولی است، امکان عرضه در نمایشگاه را نیابند.
وی تعداد کتاب‌های منتشر شده در چهار سال منتهی به نمایشگاه را نیز ملاک خوبی برای تعیین مقدار فضایی که هر ناشر می‌تواند در نمایشگاه در اختیار داشته باشد، نمی‌داند و معتقد است این امر موجب شده امکان طراحی و اجرای برنامه‌های جانبی بر محور حضور اساتید در غرفه مؤسسه میراث مکتوب سلب شود.
یکتا معتقد است اگر با توجه به خاص بودن کار میراث مکتوب فضای بیشتری در نمایشگاه در اختیار آن قرار گیرد این مؤسسه، با توجه به ارتباطات گسترده‌ای که با اساتید شاخص و برجسته در رشته‌های مختلف دارد، امکان برگزاری نشست‌های علمی و معرفی آثار خود را، که میراث ارزشمند علمی و ادبی کشور است، خواهد داشت.
امکان ثبت سفارش برای خرید آثار میراث مکتوب
یکتا همچنین از امکان سفارش و پیش خرید منشورات سال‌های قبل میراث مکتوب در نمایشگاه کتاب خبر داد و گفت: در شرایط حاضر با توجه به تغییرات قیمت کاغذ امکان انتشار کتاب‌ها با شمارگان بالا وجود ندارد و میراث مکتوب اقدام به پیش‌فروش آثار خود کرده و علاقمندان می‌توانند هر یک از آثار منتشر شده توسط مؤسسه را با ثبت سفارش خریداری و پس از مدتی کوتاه دریافت کنند.
وی گفت: برای کسانی که از این طریق اقدام به خرید می‌کنند تخفیف خاصی در نظر گرفته شده است.
وی افزود: نحوه عرضه چهار عنوان از آثار جدید مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب، یعنی «لطائف التفسیر» (5 جلدی)، «تفسیر بصائر یمینی» (4 جلدی)، «افضل التواریخ» و «کتابشناسی متون چاپ شده در ایران (از سال 1233قمری تا 1390 شمسی)» که برای نخستین بار در سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در معرض دید عموم قرار گرفته است، نیز به صورت ارائه نمونه بوده و علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به غرفۀ مؤسسه، کتاب‌ها را رؤیت و سفارش خود را برای خرید ثبت کنند.
در پایان
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به عنوان بزرگترین رویداد فرهنگی سالانه کشور، دارای دو جنبۀ نمایشگاهی و فروشگاهی است و هم ناشران و هم عموم مردم هر سال به نوعی در انتظار برگزاری آن هستند. اما مشکلات اقتصادی و بالا رفتن قیمت کتاب شاید موجب شده باشد که نمایشگاه بیش از پیش به فضایی برای گشت و گذار فرهنگی برای اهالی پایتخت تبدیل شود. قطعاً این پدیده چیزی نیست که سیاست‌گذاران و ناشران را راضی کند.
طبیعتاً هدف اصلی از برگزاری نمایشگاه افزایش سطح اطلاعات، آگاهی و خودآگاهی مردم از طریق انس بیشتر آن‌ها با کتاب و گفتگوی غیرحضوری، و چه بسا حضوریِ عموم مردم با دانایان و سخنوران قوم است. اما محدودیت فضای نمایشگاه، کتابسازی و اختصاص یافتن بخش عمده‌ای از محیط نمایشگاه به عرضۀ کتاب‌های بی‌کیفیت و نیز تعدد کتاب‌ها در موضوعات مختلف، بدون وجود فضاها یا امکان‌هایی برای به دست آوردن شناخت مناسب از کتاب‌ها، از جمله موانعی است که پیش روی تحقق آن هدف خودنمایی می‌کند.
شاید بتوان گفت اختصاص فضاهای بیشتر برای برگزاری جلسات و نشست‌های معرفی و بررسی کتاب‌ها، رتبه‌بندی یا رده‌بندی دقیق‌تر کتاب‌ها و یا انتشاراتی‌ها در نمایشگاه و برطرف کردن مشکلات در زمینه کاغذ یارانه‌ای می‌تواند بخشی از این مشکلات را برطرف کند.
در انتها باید گفت برخورداری مؤسساتی نظیر میراث مکتوب از فضایی وسیع‌تر در نمایشگاه را می‌توان در امتداد و راستای اهدافی که برای آن‌ها تعریف شده، قطعاً بسیار مؤثر دانست. میراث مکتوب مسئولیت احیاء و شناساندن میراث ارزشمند مکتوب ایران و اسلام را به عهده گرفته و برای معرفی این آثار چه جایی بهتر از نمایشگاه کتاب می‌توان یافت؟
همچنین از آنجا که هر ساله رشته‌های دانشگاهی مرتبط با حوزه‌های کاری میراث مکتوب دانشجویان جدیدی را پذیرش می‌کنند این امکان نیز باید فراهم باشد که منابع و آثار مربوطه همه ساله در نمایشگاه در معرض دید این افراد قرار گیرد. این آثار همان طور که از نام مؤسسه بر می‌آید میراثی هستند که پیش از این مرزهای تاریخ را در نوردیده‌اند و خود را از پس سال‌ها بر ما آشکار ساخته‌اند و جای آن دارد که جایگاه آن‌ها را فراتر از آثار چندروزه قرار دهیم. این میراث مکتوب در هر زمانی می‌تواند مورد توجه اهالی علم و تحقیق قرار گیرد.