میراث مکتوب- رابعه دختر کعب قُزداری، مشهور به رابعۀ بلخی و «زین العرب»، نخستین زن شناخته شدۀ پارسیسرای نیمه نخست سدۀ چهارم هجری و همدوره با رودکی است، که از او به عنوان مادر چکامۀ پارسی نام بردهاند؛ اما متأسفانه، چه به لحاظ کیفی و چه به لحاظ کمی، آثار قابل تأملی دربارۀ او منتشر نشده است.
کتاب «رابعۀ بلخی؛ مام مهربان شعر فارسی» به قلم وحید حسینی عطار و خلیل حسینی عطار که به تازگی از طرف نشر شمشاد چاپ و روانه بازار کتاب شده، جزو معدود آثاری است که هر چند حجم کمی دارد، اما سعی کرده به زندگی و زمانۀ رابعه، اشعار او و نگاهی که دیگر شاعران و ادیبان به او داشتهاند؛ بپردازد.
مؤلفان این اثر در یادداشتی که در ابتدای کتاب نوشتهاند، به نقل از براهنی، تاریخ ایران را به گواه خود تاریخ، در طول قرون بهویژه پیش از مشروطیت، تاریخی مذکر و مردانه معرفی میکنند، که همیشه مرد، ماجراهای مردانه، زور و ستمها و عدل و عطوفتهای مردانه، نیکیها و بدیها، محبتها و پلشتیهای مردانه بر آن حاکم بودهاند و زن اجازۀ نقشآفرینی نیافته است. آنان متذکر میشوند که به همین دلیل وقتی از نخستین شاعر پارسیزبان سخن به میان میآید، نام رودکی پدر شعر پارسی شنیده میشود و کمتر کسی از رابعۀ بلخی یاد میکند.
به گواه تاریخ، از تولد و دوران کودکی و نوجوانی رابعه اطلاعی در دست نیست و تنها مدرک مستند از زندگی رابعه، روایتی است که در حکایت بیستویکم کتاب الهینامه، در چهارصد و اندی بیت آمده است. از طرفی اشعار زیادی از رابعه هم در دست نیست اما سعی شده آن اطلاعات و این اشعار در کتاب گنجانده و به مخاطب ارائه شود.
مؤلفان «رابعه بلخی؛ مام مهربان شعر فارسی» پس از یادداشتی که بر کتاب نوشتهاند، شرحی از زندگی و زمانۀ رابعه را آوردهاند و در ادامه در فصلی با عنوان «از زبان عطار»، حکایت دختر کعب از کتاب الهینامه را شرح دادهاند. «بکتاش و رابعه» که حکایت محبت و عشق بین رابعه و بکتاش (غلام برادرش) را شرح میدهد، بخش بعدی این کتاب است که از کتاب «داستانهای دلانگیز ادبیات فارسی» اخذ شده است.
مؤلفان علاوه بر آوردن شعرها و ابیات پراکندۀ منتسب به رابعه بلخی در کتاب، در بخشی جداگانه دیدگاه بزرگانی چون عبدالرحمان جامی، ذبیحالله صفا، محمد دبیرسیاقی و … درباره رابعه و شعر او را نیز گردآوردهاند.
کتاب «رابعه بلخی؛ مام مهربان شعر فارسی» به قلم وحید و خلیل حسینیعطار در 93 صفحه، با شمارگان 1000 نسخه و بهای 15هزار و 500 تومان، توسط نشر شمشاد چاپ و روانه بازار کتاب شده است.