میراث مکتوب- عاطفه زارعی صبح یکشنبه 21 مردادماه 1403، در نشست مشورتی با اعضای مجمع خیرین استان همدان و جمعی از اهالی فرهنگ و تاریخ پژوهان همدان که به میزبانی این مدیریت برگزار شد، ضمن تبریک هفته خبرنگار و قدردانی از همراهی خبرنگاران با فعالیت‌های فرهنگی و تاریخ پژوهی اظهار کرد: خبرنگاران قلم مانا دارند و برای میراث مکتوب و هویت تاریخی آثار ماندگاری به جای می‌گذارد.
وی با اشاره به اینکه اسناد در دو گروه سازمانی و مردمی تقسیم‌بندی می‌شوند و قسمت مهم آن مردمی بودن سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است، در خصوص اهمیت فعالیت این سازمان افزود: بیشترین و متنوع‌ترین منابع اطلاعاتی برای محققان و پژوهشگران، در سازمان اسناد و کتابخانه ملی موجود است.
زارعی ادامه داد: یکی از مهمترین دستور کارهای مستمر این سازمان، شناسایی، ارزشیابی، سازماندهی و نگهداری صحیح و اطلاع‌رسانی اسنادی است چرا که این سازمان، حافظه تاریخی کشور محسوب می‌شود.
وی تصریح کرد: زمانی که اسناد و مدارک دارای ارزش نگهداری، وارد سازمان می‌شوند؛ توسط متخصصان مورد بررسی قرار گرفته و پس از اقدامات آزمایشگاهی و فهرست نویسی اولیه، وارد سیستم‌های اطلاعاتی شده و بعد از ثبت، از طریق درگاه اینترنتی سازمان، به سهولت در اختیار محققین در حوزه‌های مختلف قرار می‌گیرند.
مدیر اسناد و کتابخانه ملی منطقه غرب کشور ادامه داد: آیندگان هرگز نمی‌پذیرند که ما صرفاً براساس روایت و بدون سند، آثار پژوهشی را به میراث بگذاریم بلکه تاریخ ما حتماً باید مستند و مکتوب باشد و ما را با اسناد موجود مورد قضاوت قرار می‌دهند و این اسناد مبنای مطالعات هستند.
وی اضافه کرد: درحال حاضر متونی در دسترس است که با گذر زمان کهنه نمی‌شوند و هر چقدر که زمان می‌گذرد، ارزشمندی این اسناد در جامعه آشکار و مشخص‌تر می‌شود، این اسناد باید در سازمانی که مورد اعتماد مردم هست نگهداری و حفظ شوند و در راستای تحقیقات تمام حوزه‌ها اعم از علمی، فرهنگی، سیاسی اطلاع رسانی و به اشتراک گذاشته شود.
زارعی با اشاره به اینکه بسیاری از اسناد و مدارک در سازمان‌ها و ادارات پراکنده هستند، گفت: شاید اسناد از سایر روش‌ها هم در دسترس قرار گیرد اما محقق اکتفا نمی‌کند و همیشه به دنبال اطلاعات مورد نیاز در منابع اصلی و موثق اطلاعات است مانند سازمان اسناد و کتابخانه ملی که رسمیت دارد و منابع اصلی اطلاعاتی را پایگاه پژوهش خود می‌داند.
مدیر اسناد و کتابخانه ملی منطقه غرب کشور (همدان) با اشاره به اینکه سیزده منطقه استانی در کشور مسئول گردآوری و سازماندهی اسناد هستند گفت: قدیمی‌ترین شعبه، مدیریت همدان است که از سال ۱۳۷۱ تأسیس شده است.
وی بیان کرد: مدیریت منطقه غرب کشور به علت وجود قومیت‌های مختلف و رخدادهای تاریخی و موقعیت استراتژیک پنج استان کردستان، کرمانشاه، لرستان، ایلام و همدان است و انتظار می‌رود که جامعیت اصلی اسناد را در اختیار داشته باشیم که این امر با حضور خیرین و اهداگران اسناد محقق می‌شود.
زارعی خاطرنشان کرد: مجمع خیرین استان همدان با ارتباط گسترده و تجربه اجرایی ارزشمند، علاوه بر همکاری در تشکیل مجمع یا کمیته خیرین میراث مکتوب غرب کشور که برای نخستین بار در کشور مطرح شده است، می‌تواند پل ارتباطی موثری بین این مدیریت با پیشکسوتان، خاندان‌ها و خانواده‌های قدیمی برای همکاری متقابل باشد.
وی یادآور شد: برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی بسیار حائز اهمیت است که چگونه اعتماد مردم را جلب کند تا اسناد خود را به این سازمان اهدا کنند؛ چون فضای مناسبی در خانه و ادارات برای نگهداری میراث مکتوب وجود ندارد و امکان پوسیدگی اسناد هست و برای نگهداری اسناد، استاندارد و دمای خاصی نیاز است تا مانع از نابودی اسناد شوند.
زارعی تاکید کرد: مردم باید بدانند که سازمان اسناد، این مدارک را به نام خودشان در سیستم ثبت و نگهداری می‌کند و هرگز تغییر مالکیتی رخ نخواهد داد.
وی با اشاره به اینکه خیرین سلامت با افراد بیمار و بیمارستان سروکار دارند و در عین حال اسناد و کتاب هم نیاز به بیمارستان اسناد برای آماده‌سازی اسناد و دسترس‌پذیری دارند گفت: در بیمارستان کتاب و اسناد، منابع در ابتدا اسیدزدایی، ضدعفونی و مرمت می‌شوند و به چرخه حیات باز می‌گردند و شرایط مرمت باید مساعد باشد تا سندی ترمیم شود و در نهایت مهیای استفاده محققان شود.
زارعی با اشاره به اینکه با حمایت خیرین و هم‌افزایی و همکاری در شناسایی، جمع‌آوری و نگهداری اسناد، باید اهمیت آن را برای همگان آشکار کنیم اضافه کرد: گاهی سندی بسیار ارزشمند در دست نسلی است که اهمیت آن را درک نمی‌کند پس با ورود و همکاری خیرین میراث مکتوب در کنار انجمن خیرین و ورود آنها به به حوزه‌های مختلف، این روند اصلاح شده و ضریب نفوذ در جامعه برای اعتمادسازی افزایش خواهد یافت.
وی با تأکید بر اینکه دسترسی آزاد به اطلاعات بحثی فرهنگی است و سیاست پذیر نیست و با سیاست نمی‌توان دسترسی را محدود کرد، افزود: در سطح دنیا دسترسی به اطلاعات برخط و آزاد است و از هر کشوری می‌توانند راحت به اسناد سایر کشورها دسترسی داشته باشند و استفاده کنند.
مدیر اسناد و کتابخانه ملی منطقه غرب کشور اضافه کرد: طبق قانون، اسناد بسیار اهمیت دارند و کسی حق امحاء اسناد را ندارد بلکه نابودی اسناد جرم هم محسوب شده است.
تشکیل خیرین میراث مکتوب در شناسایی اسناد قدیمی موثر است
رئیس مجمع خیرین استان همدان نیز با اشاره به اهمیت اسناد در همه بخش ها به خصوص حوزه‌های پژوهشی افزود: استفاده از اسناد و مدارک در همه حوزه‌ها به خصوص تدوین مقالات و پایان‌نامه‌ها و برنامه‌ریزی‌های مدیریتی و عملیاتی بسیار حائز اهمیت است و موجب جلوگیری از بطلان وقت و سرمایه می‌شود.
حجت‌الاسلام ثابتی اضافه کرد: حضرت امیرالمومنین (ع) در نهج البلاغه فرموده‌اند که «آنقدر در احوال گذشتگان سیر نمودم که گویی یکی از آنها بوده و سال‌ها با آنها زندگی کرده‌ام»، این نشان دهنده اهمیت موضوع و لزوم بررسی و تفکر در احوال گذشتگان و درس گرفتن از تاریخ است.
حجت الاسلام ثابتی افزود: همدان استانی تاریخی و منطقه غرب کشور یکی از مهمترین کانون‌های تحولات تاریخی کشور و حتی منطقه بوده و هست پس همین ویژگی جغرافیایی و سابقه تاریخی، اهمیت مرکز اسناد همدان را دو چندان می‌کند.
وی با بیان اینکه مجمع خیرین با استفاده از ظرفیت اعضای خود و تعامل و همدلی که بین آنها وجود دارد گفت: خوشبختانه نیت همه اعضاء، مساعدت، مشارکت و همکاری برای رفع مشکلات است که می‌تواند در امر شناسایی اسناد قدیمی و ترغیب صاحبان اسناد برای اهدای آنها به مرکز اسناد همدان برای نگهداری بهتر و دسترسی محققان مثمر ثمر باشد.
حجت الاسلام ثابتی افزود: پیشنهاد مرکز اسناد همدان برای راه‌اندازی مجمع یا کمیته خیرین میراث مکتوب بسیار پیشنهاد خوبی است که به صورت حقوقی و اجرایی مورد بررسی کارشناسی قرار خواهد گرفت و به زودی شاهد تاسیس آن در استان همدان به عنوان یک نمونه نوظهور خواهیم بود.
وی به عنوان یک نمونه پژوهش اسنادی و مستند، به کتاب الغدیر علامه امینی اشاره کرد و افزود: این کتاب مبتنی بر مستندات است و علامه امینی از منابع و اسناد با رجوع به کتابخانه های برتر کشورهای مختلف از جمله عراق، هندوستان، پاکستان، مصر و دیگر کشورها استفاده کرده و بیش از صدها کتاب را مورد مطالعه قرار داده تا اثری قابل اتکا و استناد تدوین و منتشر کنیم.
تاکنون ۱۳۰۰ مرتبه اهدای سند در همدان داشتیم
معاون مدیریت اسناد و کتابخانه ملی منطقه غرب کشور (همدان) نیز فعالیت‌های فرهنگی سازمان را ارتقاء دهنده هویت تاریخی استان همدان دانست و گفت: در رابطه با آرشیو اسناد اهدایی از ابتدای تاسیس تاکنون، طبق شیوه نامه سازمان مرکزی شروع به جمع‌آوری اسناد شد.
ایوب فانی بیان کرد: با توجه به اینکه بستر شناختی جامعه در قدیم بسیار ضعیف بود، جمع‌آوری اسناد کار دشواری بود اما مدیریت همدان در این زمینه سرآمد کشور در مقایسه با دیگر استان‌ها است.
وی با بیان اینکه تا به امروز ۳۷۰ نفر اهداگر سند شناسنامه‌دار و بیش از ۱۳۰۰ مرتبه اهدای سند در سطح استان داشته‌ایم افزود: متأسفانه بسیاری از آنها در قید حیات نیستند اما اسنادشان به نام خودشان در سازمان ثبت و صورتجلسه شده و باعث ماندگاری نامشان شده است.
فانی یادآور شد: اسناد تاریخی دارای بسیاری از اطلاعات علمی هستند که برای تاریخ نویسی و پژوهش‌های تاریخی مورد نیاز است؛ به طور مثال تاریخ ورزش همدان در این مدیریت کامل است.
در این نشست و با تشریک مساعی اعضای جلسه پیشنهاداتی از قبیل شناسایی مجموعه‌داران تا زمانی که در قید حیات هستند و دعوت به همکاری، انجام، اطلاع‌رسانی و فراخوان در سطح گسترده و استفاده از ظرفیت همدان به عنوان بهترین مرکز نگهداری اسناد، ارتباط و شناسایی خانواده‌های فرهنگ دوست و اطمینان‌سازی، معرفی سازمان اسناد به عنوان بانک امانات اسناد، کمک گرفتن از نشریات و رسانه‌ها برای جذب اهداگر، افزایش آگاهی مردم نسبت به اینکه چه اسنادی دارای اهمیت تاریخی هستند، استفاده از برخی افراد در سطح استان که حافظه تاریخی بالایی دارند و تاریخ شفاهی همدان را بسیار دقیق و قابل تداعی تعریف می‌کنند، برگزاری نمایشگاه‌های عکس و اسناد مکتوب تاریخی و امضای تفاهم‌نامه با ارگان‌ها و دانشگاه‌ها ارائه شد.
منبع: ایبنا