میراث مکتوب – صحیفه سجادیه به خط ابراهیم بن علی کفعمی، دانشمند مشهور شیعی در قرن نهم، یکی از مخطوطات مهم اسلامی بود که چند روز پیش، از چاپ آن رونمایی شد.
مقدمه مفصل آن از دانشمند جوان، جناب سیدمحمد حسین حکیم بود که امید گذشتگان برای آینده است.
عمده شهرت ابراهیم بن علی کفعمی (823 – 905) مربوط به کوششهای او در تدوین مجامیع دعایی شیعی است. از این رو عجیب نیست اگر بدانیم توجه خاصی به صحیفه سجادیه داشته است. این توجه و اهتمام سه جنبه مختلف را شامل می شود: کتابت، شرح نویسی و تصحیح و ضبط متن.
کفعمی در فاصله یازده سال به خط خود سه نسخه از صحیفه سجادیه به رشته تحریر درآورد: سالهای 856 و 865 و 876 . از این نسخه ها آن چه سالم و کامل به دست ما رسیده نسخه آخری است که متن آن به صورت چاپ عکسی منتشر شده و آخرین اصلاحات و حواشی کفعمی را نیز شامل می شود.
کتابت این نسخه در روز شنبه 29 شوال سال 876 پایان یافته است. این نسخه 58 دعا دارد که نسبت به روایت مشهور 4 دعا بیشتر است: فی الصلوة علی آدم، فی طلب السعادة، فی الکرب والاقالة، فی الشکوی.
علاوه بر این کفعمی حواشی متعددی بر این نسخه نوشته و در حین آنها بعضی از ضبطهای صحیفه را تصحیح کرده است. اهمیت این اصلاحات در آن است که کفعمی با دلیل و استناد به آیه و روایت یا گفته یکی از لغویون این کار را انجام داده است. یعنی جزء نادر مواردی که در تاریخ دعای شیعه و حتی دیگر کتابها به صورتی انتقادی به متن نگاه شده است تا صورتی منقح و مصحح از آن به دست آید.
با آن که شیخ بهایی نوه برادر کفعمی یعنی محمد بن علی جباعی بوده اما به این نسخه دسترسی نداشته و علامه محمدتقی مجلسی در یادداشتی آرزوی شیخ را در یافتن این نسخه بیان کرده است. خود مجلسی نیز مشتاق دیدن این نسخه بود اما در همان حدود زمانی یا حدود یک قرن بعد نسخه صحیفه خط کفعمی سر از سرزمین هندوستان درآورده بود و در آن جا دست به دست می شد تا آن که به تملک اعجازحسین بن محمدقلی کنتوری درآمد. او نیز به همراه برادرش میرحامدحسین و ممتازالعلما نسخه را مقابله وعرض کرده اند. و علاوه بر آنها دستخط جمع دیگری از علمای آن روزگار هند مانند مفتی عباس و سلطان العلما و احمدعلی اعرجی محمدآبادی روی آن دیده می شود. این نسخه درهند به عنوان یکی از نسخه های اصلی تلقی می شده و نسخه های متعددی از صحیفه سجادیه در هند در دست داریم که با آن مقابله شده است. اما در ایران شناخته شده نبود تا آن که اخیرا به مجموعه خصوصی در قم راه یافت و پس از آن به صورت نسخه برگردان منتشر شد.
منبع: کتابخانۀ تخصصی تاریخ اسلام و ایران
مقالۀ سیدمحمدحسین حکیم را با عنوان «کفعمی و صحیفۀ سجادیه» اینجا بخوانید.