میراث مکتوب- چاپ فاکسیمیله منهج الرشاد بر اساس نسخۀ خطّی کتابت شده در زمان حیات مؤلف (18 محرّم 838 هجری)، منتشر می‌شود. منهج الرشاد بزرگ‌ترین اثر فارسی عارف برجسته و متشرّع قرن نهم هجری هرات، شیخ زین‌الدین ابوبکر خوافی (757-838ق) است.
شیخ زین‌الدین که از مشایخ برجستۀ طریقت سهروردیه در خراسان است، این طریقت را از نورالدین عبدالرحمان مصری در مصر کسب کرد. وی در دوران زندگی خویش، سفرهای متعددی به سرزمین‌های حجاز، مصر، شام، ماوراء النهر و نقاط مختلف خراسان داشت. شیخ زین‌الدین خوافی با عرفای مشهوری همچون قاسم انوار، خواجه عبیدالله احرار، خواجه محمد پارسا و کمال خجندی هم عصر بود و با آنها در پاره‌ای از مسائل عرفانی موافقت و در قسمتی دیگر، مخالفت مشرب داشت.
شیخ زین‌الدین سال‌های متمادی در هرات و به خصوص قریۀ زیارتگاه (امروزه زیارتجا) مقیم بود و در آنجا موقوفاتی داشت. وی برخی از آثار خویش را در آنجا تألیف نموده است و بسیاری از مریدان وی در همان جا به ارادت وی در آمده و طریقت و روش عرفانی وی را به اقصا نقاط جهان رسانده‌اند.
از جمله برجسته‌ترین مریدان وی می‌توان درویش احمد سمرقندی، مولانا شمس الدین محمد تبادکانی و شیخ عبدالرحیم رومی را نام برد که طریقت وی به واسطۀ همین عبدالرحیم رومی به دیار آناطولی و ترکیه راه یافت و تا امروز با عنوان طریقت زینیۀ سهروردیه رونق دارد.
از شیخ زین الدین خوافی آثار متعددی کشف شده است که اکثر آنها به زبان عربی است و ناشناخته و نامنتشر شده مانده است، اما پر حجم‌ترین اثر فارسی او منهج الرشاد است که در اواسط رجب یا اواخر شعبان 831 هجری در زیارتگاه هرات تألیف شده و “در ردّ اقوال جماعتی است که به هرات تردّد می‌نمودند و حکایات پریشان به خلاف قواعد شرع و قرآن و مخالف اعتقاد اهل ارشاد و عرفان در میان ساده‌دلان سرگردان می‌کردند.” از این رساله چندین نسخۀ خطی در پاکستان و ترکیه موجود است.
نخستین بار این رساله را نجیب مایل هروی بر اساس نسخه‌ای از 1096 هجری (258 سال بعد از درگذشت مؤلف) با مقدمه‌ای که خالی از اشتباه نیست، تصحیح کرد و در مجموعه رسایل عرفانی با عنوان “این برگهای پیر” توسط نشر نی، تهران در 1381ش به نشر رسید.
بار دوم به کوشش آقای نذر صابری این اثر با مقدمه‌ای اردو در سال 2012 م توسط مجلس نوادرات علمیه در اتک، پاکستان منتشر شد. اساس این چاپ قدیمی‌ترین نسخۀ موجود از منهج الرشاد، یعنی نسخۀ کتابخانۀ مولانا محمد علی مکهدی در مکهد پاکستان، است. این نسخه در حیات شیخ زین‌الدین خوافی و در تاریخ 18 محرم 838 هجری توسط یکی از مریدان شیخ به نام علی بن صدرالدین جاجرمی (به احتمال زیاد در زیارتگاه هرات) کتابت شده است.
از آنجایی که نسخۀ فوق الذکر از منهج الرشاد، قدیمی‌ترین نسخۀ این اثر است و ویژگی‌های منحصر به فردی دارد و احتمال دارد از نظر مؤلف گذشته باشد، همچنین از آنجا که به علت نگه‌داری این نسخه در کتابخانه‌ای گمنام، برای خیلی از محققان از جمله ن.مایل هروی، ناشناخته و دور از دسترس مانده، لازم بود تا به صورت عکسی (فاکسیمیله) به نشر رسد.
آقای دکتر عارف نوشاهی که در معرفی و کشف آثار خطی ارزشمند زبان فارسی رسالت خویش را همیشه به خوبی ادا کرده است، از مدت‌ها پیش در پی نشر این اثر به صورت فاکسیمیله بود تا بالاخره متن نسخه را به صورت عکسی (چاپ برگردان)، به همراه تصاویری از صفحات متون خطی آثار دیگر شیخ زین‌الدین خوافی و مزار او در هرات و نیز مقدمه‌ای تحقیقی در احوال و آثار شیخ زین‌الدین، در تیراژ محدود به نشر رساند.
این اثر به همراه دو رساله در تجوید قرآن تألیف شمس‌الدین بلخی (کتابت 836-838هجری) که در همان مجموعۀ خطی موجود است، به وسیلة نظامیه دارالاشاعت ، خانقاه معلّی حضرت مولانا محمد علی مکهدی، مکهد شریف در پاکستان، در ماه اردیبهشت ۱۴۰۰شمسی / آوریل ۲۰۲۱م به نشر رسیده است.
اجازۀ چاپ فاکسیمیله نسخة مکهد با مقدمة دکتر عارف نوشاهی از سوی دکتر ساجد نظامی، کتابدار کتابخانۀ مکهد و همکار و دوست دیرین انتشارات احراری دکتر عارف نوشاهی به انتشارات احراری نیز داده شده است، تا با نشر مجدد در افغانستان و هرات، این اثر به دست محققان و علاقه‌مندان دیار شیخ زین‌الدین خوافی برسد. ان شاء الله در آینده‌ای نزدیک این کار انجام خواهد شد.
لازم به ذکر است طرح جلد حاضر توسط انتشارات احراری انجام شده و طرح جلد چاپ پاکستان و چاپ انتشارات احراری یکی خواهد بود، اما در متن چاپ شده توسط انتشارات احراری صفحه‌آرایی مجدّد صورت خواهد گرفت.
از آنجایی که این اثر در تیراژ محدود به چاپ می‌رسد، چنانچه شخص یا نهادی علاقه‌مند به پیش خرید یا حمایت آن جهت چاپ گسترده‌تر باشد، می‌تواند از طریق آدرس ایمیل ahraripub@gmail.com مکاتبه نماید.
ف. احراری