میراث مکتوب – جنگ‌های صلیبی در طول حدود دویست سال از ۱۰۹۵ م ـ ۱۲۹۱ م طی هشت مرحله توسط مسیحیان علیه دنیای مسلمانان راه افتاد. شناخت، تحلیل، دلایل به راه افتادن این جنگ‌های هولناک در بین اروپاییان هنوز به صورت آکادمیک انجام می‌شود. در برخی کشورهای عربی نیز تحقیقاتی انجام شده است، اما در ایران دکتر عبدالله ناصری طاهری این بحث را به طور منسجم پیگیری کرده و می‌کند. تازه‌ترین پژوهش وی کتاب ۷ جلدی پژوهش های نوین جنگ‌های صلیبی است که هر کدام در یک عنوان، بحثی را پیگیری می‌کند. این کتاب، حاصل یک تلاش دسته‌جمعی است که با کوشش و زیر نظر وی انجام گرفته است.
پژوهش‌های نوین جنگ‌های صلیبی (جلد اول) ـ مبانی فکری و ماهیت جنگ‌های صلیبی
دکتر قاسم عبده قاسم/ ترجمه دکتر عبدالله ناصری طاهری، نرگس قندیل زاده
دین و شریعت وسیله‌ای بود برای مسیحیان صلیبی و اصحاب کلیسا تا با بهره‌گیری از آن، هم جهاد مقدس خود را توجیه کنند و هم بیشتر بتوانند جامعه عوام مسیحی اروپا را با خود همراه کنند. جنگ صلیبی یا به عبارت دیگر جنبش صلیب، آشکارترین بهره‌برداری سیاسی از دین در دوره میانی بود. نویسنده اثر در بخش اول (کتاب اول) با پذیرش تسلط نظریه گرامشی در تعریف ایدئولوژی و نسبت آن با سیاست و شبیه سازی آن با اهداف کلیسا در جنگ صلیبی اعلام و تحلیل می‌کند که کلیسا و مغرب زمین با طرح لزوم زیارت و سفر حج به بیت المقدس، هزاره جدید جهانی یا عصر ظهور مسیحایی شمشیر و صلیب را به دست مسیحیان داد و بر خلاف گرایش صلح‌جویانه انجیل و تعالیم مسیح، از مسیحیت دینی جنگی ساخت. هر چند پشت پرده این سیاست ایدئولوژیکی، فرصت‌یابی برای تجدید حیات اجتماعی و اقتصادی بود. در بخش دوم (کتاب دوم) سیر تحولات جنگ‌ها و تبیین ماهیت آنها مورد توجه است.
پژوهش‌های نوین جنگ‌های صلیبی (جلد دوم) ـ شرق و غرب در روزگار جنگ‌های صلیبی
کلود کاهن / ترجمه دکتر عبدالله ناصری طاهری
از مهم‌ترین تألیفات کلود کاهن شرق‌شناس و مورخ مشهور فرانسوی کتاب شرق و غرب در روزگار جنگ‌های صلیبی است. او در یک بررسی شامل و فراگیر و با مراجعه به منابع مختلف، مناسبات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی شرق و غرب را در دو قرن جنگ صلیبی تحلیل و تبیین کرده است. کلود کاهن در یک پژوهش همه جانبه و از نوع پژوهش‌های تاریخ‌نگاران مکتب آنالز اوضاع سیاسی، اجتماعی شرق و غرب را در آن دوران بررسی کرده و معتقد است شرق لاتینی شکل گرفته پس از جنگ اول صلیبی جزئی از تاریخ عمومی شرق و متفاوت با اروپا و غرب لاتینی است.
پژوهش‌های نوین جنگ‌های صلیبی (جلد سوم) ـ جنگ‌های صلیبی و شرق لاتینی
میشل بالار/ ترجمه دکتر عبدالله ناصری طاهری
نویسنده کتاب میشل بالار تاریخ نگار مشهور فرانسوی و از متخصصان تاریخ اروپا در قرون میانی و تاریخ امپرتوری‌های روم و بیزانس است. وی با توجه به منابع دست اول تاریخی، جنگ‌های صلیبی را پوششی برای برون رفت از بحران می‌داند.
پژوهش‌های نوین جنگ‌های صلیبی (جلد چهارم) ـ جهان صلیبی‌ها
ژوزه پراور/ ترجمه دکتر عبدالله ناصری طاهری، معصومه شمس
تحلیل جنگ‌های صلیبی از منظر تاریخ پژوهان یهودی از این رو که مدعی کشتار جمعی یهودیان به دست صلیبی در مسیر حرکت به شرق هستند اهمیت دارد. نقش‌آفرینی مبالغه آمیز برای یهودیان حاشیه رود راین در آن روزگار توجه و اهتمام محققان تاریخ یهودی و در رأس آنها ژوزه پراور را به خود جلب کرد و به رغم وابستگی نویسنده به حوزه صهیونیسم، اما چون همانند مورخان و محققان مسلمان و مسیحی وابستگی به جنگ صلیبی ندارد و فقط سعی کرده نقش یهودیان را بازگو کند، زوایایی از تاریخ این پدیده مرتبط با اسلام و مسیحیت را دیده و تبیین کرده است.
پژوهش‌های نوین جنگ‌های صلیبی (جلد پنجم) ـ فصلی از تاریخ اجتماعی جنگ‌های صلیبی
دکتر عبدالله ناصری طاهری، معصومه حسن‌زاده
پرداختن بیشتر به زوایای تاریخ اجتماعی جنگ صلیبی ذهنیت تاریخی نسبت به این بخش مهم از مناسبات اسلام و مسیحیت را اصلاح می‌کند.
از سوی دیگر با مطالعه بیشتر تاریخ اجتماعی جنگ صلیبی این نکته که بخشی از جهان مسیحیت، حیات و بقای شریعت و دیانت خود را در گرو ایدئولوژیک کردن جنگ صلیبی می‌داند، معنا می‌یابد و می‌خواهد با طرح پیشینه اعتقادی جنگ‌ها مثل ضرورت پاکسازی نفس و توبه، اندیشه هزاره، و تبرک جستن به آرامگاه مسیح، خاطره تاریخی سرزمین مقدس را زنده نگه دارد و همچنین با تغییر و تحولات پس از جنگ مثل فروپاشی مؤسسات صرف نظامی مثل سواران معبد و مهمان‌نواز و مشابه آنها و تبدیل آنها به مؤسسات و نهادهای اجتماعی خیریه همان مسیر حفظ خاطره و حافظه تاریخی را دنبال کند.
پژوهش‌های نوین جنگ‌های صلیبی (جلد ششم) ـ معصومه حسن‌زاده (حمله صلیبی قبرس به اسکندریه)
سهیر محمد نعینع/ ترجمه دکتر عبدالله ناصری طاهری، نرگس قندیل‌زاده
صلیبی‌ها پس از شکست نهایی به دست ممالیک و خروج از عکا به قبرس رفتند و از آن به عنوان پایگاهی در دریای مدیترانه برای حمله به مسلمانان بهره‌بردند. بازماندگان صلیبی مقیم این جزیره با تشکیل یک دوت لاتینی حمله به بندر سوق‌الجیشی اسکندریه را در نیمه قرن هشتم هجری / چهاردهم میلادی طراحی کردند تا بتوانند به زعم خود پایگاه اقتصادی دولت پرقدرت مملوکی مصر را ویران و دکترین سیاسی جدید بعضی اصحاب کلیسا و نویسندگان مسیحی قرن چهاردهم را که بر ضرورت برخورد با جغرافیای اصلی ممالیک ـ مصر ـ تأکید داشتند عملی کنند. این اثر به استناد منابع معاصر حادثه این واقعه مهم صلیبی را بررسی کرده است.
پژوهش‌های نوین جنگ‌های صلیبی (جلد هفتم) ـ جنگ‌های صلیبی، مسیحیت و اسلام
جاناتان ریلی اسمیت/ ترجمه عبدالله ناصری طاهری، نسرین علیزاده، شبرخ رضایی
جاناتان ریلی اسمیت ضمن تبیین مبانی اعتقادی جنگ‌های معروف صلیبی، سیر عملیات استعمار مغرب زمین در شمال آفریقا و شرق مدیترانه را در سه سده اخیر تبیین می‌کند. نویسنده معتقد است اروپاییان در عصر استعمار ادبیات ویژه‌ای برای جنگ‌ها اختصاص دادند تا به کمک آن واقعیت تاریخی را منحرف کنند.
جاناتان بر این باور است: ما غربی‌ها نباید امیدوار باشیم که بتوانیم کسانی را که تا این حد از ما متنفرند ـ یعنی مسلمانان ـ درک و با آنها مقابله کنیم، مگر با طرز تفکر آنها آشنا شویم و این کار مستلزم گشودن چشم به واقعیت‌های گذشته خودمان است.
پژوهش های نوین جنگ‌های صلیبی ۷ جلد در سال جاری توسط پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر شده است.
منبع: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران