همایش “شاهنامه و امر سیاسی” برگزار شد

ژاله آموزگار: شاهنامه را شاهکاری می دانم که در میان آثار حماسی جهان بی همتا است

ژاله آموزگار از اساتید دانشگاه، اظهار داشت: در این فکر بودم که هزار سال پیش زمانی که فردوسی بزرگوار ما پس از ۳۰ سال تلاش، سرایش شاهنامه را تمام کرد و به جای حق شناسی، مورد بی مهری زمامداران قرار گرفت، آیا فکرش را می کرد که پس از هزار سال، مردم قدردان او خواهند بود؟ الان می بینیم که فرزندان برومند این سرزمین، چنین مشتاقانه گرد هم آمده اند تا یاد فردوسی را گرامی بدارند.

وی افزود: موضوع انتخاب شده برای این گردهمایی، شاهنامه و امر سیاسی است. باید اقرار کنم که هرگز به شاهنامه با دید سیاسی نگاه نکرده ام. شاهنامه را شاهکاری می دانم که در میان آثار حماسی جهان، بی همتا است. حماسه از دل ملت هایی که ریشه کهن دارند بر می خیزد. سراسر شاهنامه ایران دوستی است و نام ایران بیش از هزار بار به کار رفته است. شاید بتوان از درون خطبه هایی که در موقعیت های گوناگون در شاهنامه آمده است، به امر سیاسی رسید. بخش عمده آثار بر جای مانده از زبان پهلوی را اندرزنامه ها تشکیل می دهند. اندرزنامه هایی که به زبان پهلوی در دست داریم مطالبشان بیشتر تاکید بر مسائل دینی دارد.

اصغر دادبه: در شاهنامه بر کم آزاری تاکید شده است

اصغر دادبه از اساتید دانشگاه، ابراز داشت: چند سال پیش گفته می شد که ما حکمت عملی مستقل نداریم اما باید گفت این اشتباه است و ما حکمت عملی مستقلی داریم. اگر حرف های یونانی ها را فرموله کنیم برای جواب سوال چه کنیم که خوشبخت شویم؟ در پاسخ، افلاطون و سقراط گفته اند باید دانایی پیشه کرد و ارسطو تئوری اعتدال و حد وسط را معرفی کرد. اما فرمول ما در ایران، کم آزاری بود.

وی افزود: اگر کسی کم آزار باشد، باید دانا باشد. کسی که دانا است اهل افراط و تفریط نیست. در شاهنامه هم بر کم آزاری تاکید شده است. فردوسی فقط به نیازردن انسان توجه ندارد بلکه به حیوانات، درختان و موارد دیگر هم توجه می کند.

محمدجعفر یاحقی: خرد، پیام اصلی شاهنامه و فرهنگ ایران است

محمدجعفر یاحقی مدیر موسسه خردسرای فردوسی، بیان داشت: امروز هر جایی را نگاه می کنیم، سخن فردوسی دیده می شود و در فضای فرهنگی ایران نمایان شده است. ما در دهه ۵۰ در مشهد هفته فردوسی برگزار می کردیم و الان در نقاط مختلف ایران، جلساتی برای فردوسی برگزار می شود که یکی از دلایلش ظرفیت خود شاهنامه است که نگاه ها را می تواند به سمت خودش جلب کند.

وی افزود: فردوسی ظرفیتی ایجاد کرد که اندیشه هایی که داشت کهنه می شد، ملایم و منطبق کرد و به دوره جدید انتقال داد. خرد، پیام اصلی شاهنامه و فرهنگ ایران است. این ظرفیت خردورزی در شاهنامه، آن را بر همه سلیقه ها در همه دوره ها منطبق کرده است. در شاهنامه همه چیز در پرتو خرد است. شاهنامه سیاسی، فلسفی، فرهنگی و هنری است. در بخش هایی از شاهنامه به ظرافت های خاص مسائل سیاسی اشاره شده است. ما سال ها است که در موسسه خردسرای فردوسی مشغول به فعالیت هستیم.

حمید احمدی: آوردن مردم به صحنه، شاهکار فردوسی است

حمید احمدی از اساتید دانشگاه، ابراز داشت: گزینشی که فردوسی در شاهنامه انجام می دهد، خودش یک امر سیاسی است. اگر مقدمه شاهنامه را بخوانیم که یکی از زیباترین بخش های شاهنامه است، توضیح می دهد که این یک کار خطرناک سیاسی و پر زحمت بوده است. فردوسی می گوید من به دنبال فلسفه و شهرت نیستم و مسئله ام ایران است.

وی افزود: فردوسی یک بازیگر دیگر را وارد صحنه می کند و آن هم قهرمانان و پهلوانان هستند. بازیگر اصلی سیاست از نظر فردوسی همین افراد هستند. او می خواهد بگوید که کشور به مردم وابسته است. آوردن مردم به صحنه، شاهکار فردوسی است. او می گوید از هرچه هست باید گذشت که کشور را حفظ کرد. وی می گوید که شاه باید خرمند باشد و در برابر شاه بی خرد باید ایستاد. هم چنین در شاهنامه بحث داد و دهش مطرح می شود.

جواد رنجبر درخشیلر: کنشگری مرزی مبتنی بر خردورزی است

جواد رنجبر درخشیلر از اساتید دانشگاه، اظهار داشت: کنشگری مرزی مبتنی بر خردورزی و خرد است و این دو ویژگی را در شاهنامه می توان یافت. زبان سیاسی زبانی بسیار آشفته است و کسی نیست که بیاید با زبان فارسی درست، سیاست را بیان کند. شاهنامه می تواند به این آشفتگی زبانی پایان ببخشد.

مقصود فراستخواه: شاهنامه دریایی از تجربه های زیست جمعی ایرانی است

مقصود فراستخواه از اساتید دانشگاه، بیان داشت: من کانون توجهم نظریه پردازی است. نظریه به شکل اجتماعی ساخته می شود. یکی از منابع نظریه پردازی در حوزه سیاسی، وقایع و تجربه های زیست جمعی است. شاهنامه دریایی از تجربه های زیست جمعی است. شاهنامه پر از روندها و رویدادهای هر چند آمیخته با تخیل است که البته همین هم هنر فردوسی است. شاهنامه می تواند یکی از ورودی های نظریه پردازی باشد. می شود از شاهنامه قواعدی را کشف کرد.

وی افزود: فردوسی می گوید بارگاه دولت به روی همه گشاده است. عدل و داد اساس فلسفه سیاسی شاهنامه به شمار می رود. این اثر اگر در دست ملت های پرکارتری بود، خیلی بیشتر از این خوانده و به آن عمل می شد. فردوسی کانون توجهش به نظام کارگزاری متمرکز می شود. در شاهنامه، شاه یک شهریار یادگیرنده است.

یامان حکمت تقی آبادی: می توان شاهنامه را یکی از سیاسی ترین متون زبان فارسی دانست

سامان حکمت تقی آبادی از اساتید دانشگاه، اظهار داشت: می خواهم درباره هویت فرهنگی یکپارچه که برساخته شاهنامه بود، مطالبی را بیان کنم. اگر قرن سه و چهار و شرایطی که داشتند را جزء سیاسی ترین قرن های ایران بدانیم، شاهنامه و نوشتن آن هم یکی از سیاسی ترین متون زبان فارسی به شمار می رود و ضرورت داشت در آن زمان نوشته شود.

وی افزود: در توجه به این هویت یکپارچه شاهنامه، نکته مهم توجه به جغرافیای تاریخی و ادبی است. شاهنامه توانسته است جغرافیای وسیعی را شامل شود. در متون ما در توجه به این جغرافیا کم لطفی می شود. من نه سال در افغانستان کار کرده ام. دوستان افغانستانی گلایه داشتند که چرا در ایران به جغرافیای تاریخی شاهنامه که افغانستان کنونی را هم شامل می شود، بی توجهی می شود. این هویت فرهنگی اگر در جهان کنونی بخواهد جدی دیده شود، باید یکپارچه دیده شود.

مهدی فدایی مهربانی: بر اساس شاهنامه، اگر خرد در کسی جای گیر شود، نشانه او در سیاست این است که اهل عدل خواهد بود

مهدی فدایی مهربانی از اساتید دانشگاه، ابراز داشت: مسئله اصلی ما این است که ما با این سنت غنی در کجای آینده هستیم؟ اگر قرار باشد که ما در این جغرافیای فرهنگی، عینیتی نداشته باشیم، واقعیت را از دست می دهیم. بحث من بیشتر درباره خویش کاری و نظم اهورایی در شاهنامه است.

وی افزود: مسئله در خویش کاری این است که ایرانیان باور داشته باشند به طور کلی همه چیز در جایگاه خودش قرار بگیرد. در شاهنامه وقتی از راستی صحبت می کنیم، در نگاه اول یک اصل کیهانی است. گفته می شد هر نیرویی که اهورایی است به دنبال ایجاد نظم است و هر نیرویی که اهریمنی است، به دنبال تفرقه است. راستی اصولا قرینه خرد است. اگر خرد در کسی جای گیر شود، نشانه او در سیاست این است که اهل عدل خواهد بود. اصل عدل که وحدت بخش است، نکته کلیدی در اندیشه سیاسی ایران باستان است.

ماندانا تیشه یار: فردوسی پیش از آن که یک ادیب باشد، یک کنشگر سیاسی است

ماندانا تیشه یار رئیس انجمن مطالعات صلح ایران، اظهار داشت: قصد دارم در مورد سیاست خارجی و تاریخ روابط بین الملل به روایت شاهنامه صحبت کنم. زمانی که ما تاریخ روابط بین الملل را می خوانیم، در واقع تاریخ اروپایی روابط بین الملل را می خوانیم و به ندرت تاریخ غیر اروپایی روابط بین الملل را می بینیم. اما چند دهه است که اندیشمندان جهان قرائت های نوینی از تاریخ سیاست خارجی ارائه می دهند. در ایران بسیاری از کتاب هایی که در حوزه سیاست خارجی نوشته شده است، دوره صفوی به بعد را بررسی کرده اند. اما آیا ما می توانیم الگوی ایرانی سیاستگذاری خارجی را داشته باشیم؟

وی افزود: اگر تصمیم بگیریم که متون قدیمی خود را بخوانیم، قطعا یکی از آن متون، شاهنامه خواهد بود. فردوسی پیش از آن که ادیب باشد، یک کنشگر سیاسی بوده است. موارد زیادی در دل شاهنامه بازگو شده که به گونه ای به سیاست خارجی ارتباط دارد که یک نمونه آن، ویژگی های فرستادگان(سفیران) است که شامل آداب رفتار و گفت و گو، پوشش فرستادگان، ویژگی های فردی آن ها، آداب هدیه دادن و امثالهم می شود.

منبع: روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی