چنان‌که از نام کتاب مشخص است، هر مجلّد شامل بیست مقاله در موضوعات مختلف است که ازلحاظ موضوعی، مجموع یکصدوشصت مقاله‌ای که تاکنون در این هشت بیست‌گفتار منتشر شده، بدین شرح قابل تقسیم است:
۱٫ زبان و ادبیات فارسى و ادبیات تطبیقى عربى و فارسى (۳۶ مقاله)؛
۲٫ تاریخ پزشکى اسلامى (۲۴ مقاله)؛
۳٫ کلام و عقاید و فرق اسلامى (۲۰ مقاله)؛
۴٫ تاریخ علوم در اسلام (۱۷ مقاله)؛
۵٫ فلسفۀ اسلامى (۲۰ مقاله)؛
۶٫ گزارش سفرهاى علمى (۱۴ مقاله)؛
۷٫ یادبود بزرگان علم و دانش (۲۴ مقاله)؛
۸٫ تصوّف و عرفان اسلامى (۳ مقاله)؛
۹٫ نهادهاى علمى (۲ مقاله)؛
در هشتمین بیست‌گفتار، در حوزۀ زبان و ادبیات فارسى ـ ادبیات تطبیقى (فارسى و عربى) هفت مقاله، در تاریخ پزشکى اسلامى سه مقاله، در کلام و عقاید و فِرَق و اسلام‌شناسى یک مقاله و در یادبود بزرگان علم و دانش هفت مقاله، در باب تصوف و عرفان یک مقاله و در توصیف نهادهاى علمى به موضوع «انجمن ترویج زبان و ادب فارسى ایران، گذشته و حال و آینده» پرداخته شده است.
مؤلف در مقدمه در مورد نخستین بیست‌گفتار خود می‌گوید: «مطالب کتاب چنان تازه و بدیع بود که پیش از نشر، پروفسور ژوزف‌فان‌اس Josef van Ess استاد برجستۀ دانشگاه توبینگن آلمان، خواست که آن مقالات را مورد مطالعه قرار دهد و نگارنده از ایشان خواهش کرد که آنچه در ضمن مطالعه دربارۀ آن مقالات به نظر شریفشان مى‌رسد، یادداشت کنند. ایشان مقاله‌اى محققانه مرقوم فرمودند و مطالب کتاب را که مربوط به تاریخ فلسفه و علوم و کلام و عقاید و فرق اسلامى بود با یک رشته‌اى دقیق در جریان تاریخ اندیشه و فکر در ایران به هم ارتباط و پیوند دادند که این ابتکار ایشان نشانه تسلط به مطالب و تبحرشان در علوم و معارف اسلامى بود. مرحوم استاد احمد آرام که شیفتۀ آن مقاله گردیده بودند، با لطف خاصى که به من داشتند به ترجمۀ فارسى آن مبادرت ورزیدند تا مورد استفادۀ اهل علم، به‌ویژه نسل جوان و دانشجویان قرار گیرد».
وی همچنین این نوید را داده که نهمین مجلّد به مقالات عربی و دهمین به مقالات انگلیسی اختصاص می‌یابد.
در پایان این مجلّد فهرست‌هایی استخراج شده که عبارت‌اند از: «اعلام و اشخاص»، «کتاب‌ها، مقالات و نشریات»، «اماکن و نهادها» و «فهرست موضوعى یکصدوشصت مقاله که در بیست‌گفتارهاى هشت‌گانه آمده است».