میراث مکتوب- «سردار بیبی مریم بختیاری؛ سردار آزادگی» عنوان کتابی نوشته پریچهر سلطانی زراسوند است که در چند ماه گذشته به چاپ چهارم رسیده است. نویسنده این اثر را به روایت اسناد منتشر نشده نگاشته است.
کتاب حاضر حاصل 13 سال پژوهش دربارۀ بیبی مریم بختیاری، بانوی منحصر به فرد در تاریخ معاصر و مادر علیمردان خان بختیاری، که به دستور رضاخان اعدام شد، است. وی در جنگ بین‌الملل اول همراه آلمان با روس و انگلیس جنگید و پس از مغلوب شدن، افسران و کاردار آلمان و متحدان را در قلعه خویش در خاک بختیاری پناه داد و شبانه با تدبیری خاص از غرب کشور راهی آلمان نمود. روس‌ها به تلافی آن قلعه‌اش را ویران و اموالش را غارت و مصادره و وی را تبعید نمودند. به پاس رشادت‌ها از امپراطور ویلهم اول امپراطور عثمانی و اتریش، مدال‌های جنگ، شرف و شجاعت گرفت. او همچنین در انقلاب مشروطه و حمایت از آزادیخواهان نقش داشت. با نظام‌السطنه مافی و حاج نورالله اصفهانی مکاتبه داشت. دفاع از حقوق و جایگاه زنان با استفاده از مکاتبه با علما و فقها از ویژگی‌های بارز وی بود.
کتاب «سردار بیبی مریم بختیاری؛ سردار آزادگی» براساس منابع منتشر نشده مانند اسناد خانواده، دست‌نوشته‌های بیبی مریم، روزنامه‌ها، اسناد وزرات خارجه، خاطرات آزادیخواهان، مورخان و جهانگردان تألیف شده و به همراه دو عکس بیبی مریم همسر و فرزندانش، مدال‌ها و نامه‌ها در اختیار خوانندگان قرار گرفته است.
در ابتدای کتاب فرمایشات رهبر انقلاب اسلامی دربارۀ بختیاری‌ها، علیمردان خان و سردار بیبی مریم منتشر شده است. در بخشی از سخنان آیت‌الله خامنه‌ای اینگونه آمده است: «ما بختیاری‌ها و لرها را به صداقت، به صفا، به شجاعت، به غیرت شناختیم. اینها در قبال عقاید اسلامی و عقاید مذهبی و عقاید تشیع بسیار پایدار و دارای پافشاری و پایمردی بودند». در ادامۀ سخنان ایشان آمده است: «مهم‌ترین برجستگی علیمردان خان حضور در جنگ بختیاری‌ها در مشروطه نیست- آن وقت یک جوانی بوده هجده نوزده سال یا بیست سالش بوده- مهم‌ترین کارش مبارزه با رضاخان است که بعد هم دستگیر شد و بعد هم اعدام شد به دست رضاخان و ایستادگی کرد».
سلطانی، به عنوان نویسندۀ این اثر بیبی مریم را چهره‌ای ممتاز معرفی کرده و نوشته است: «همواره از او (بیبی مریم) در کنار سرداران رشید ایرانی بختیاری به عنوان زنی برجسته و تأثیرگذار و بی‌بدیل یاد شده است».
وی می‌افزاید: «اندیشۀ تدوین این کتاب پس از کار بسیار مهم و چاپ کتاب ارزشمند خاطرات سردار بیبی مریم توسط آقای غلام‌عباس نوروزی در ذهن نگارنده ایجاد شد در حالی‌که هیچ پژوهش و سندی در دسترس نبود».
نویسندۀ این کتاب با اشاره به 10 سال کنکاش و تورق هزاران برگ نوشته و مراجعه به مورخان و پژوهشگران برجسته و همچنین مراکز اسناد نوشته است: «سرنخ‌هایی بدست آمد ولی تکمیل‌کنندۀ همه این اقدامات همکاری ارزشمند خانواده محترم این سردار بزرگ بود».
کیانوش کیانی هفت‌لنگ مقدمه‌ای بر این کتاب نوشته است. وی در مقدمۀ خود با اشاره به حضور بانوان در عرصه‌های علمی و تألیفات آنان به کتاب حاضر اشاره کرده و معتقد است که پژوهشگر کتاب تلاش بسیاری در هویدا کردن چهرۀ واقعی بیبی مریم به کار بسته است. از اسناد و کتاب‌هایی که دربارۀ او به رشته تحریر درآمده است که البته تعدادشان از انگشتان یک دست کمتر است استفاده نموده و اثری نو را خلق کرده است. بی‌شک نقطۀ قوت این کتاب نیز استفاده از همین اسناد و مدارک و عکس‌های دست اول است که کتاب را به مرجعی برای تحقیقات و پژوهش‌های آتی تبدیل خواهد ساخت.
در آغاز کتاب «سردار بیبی مریم بختیاری؛ سردار آزادگی» منابع و مآخذ بررسی شده و در بخش اول به زندگینامه و خاندان او (بیبی مریم) پرداخته شده است. علت تفصیل دربارۀ خاندان وی اهمیت نقش‌آفرینی (پدر، برادر و فرزند شهیدش) در تاریخ معاصر ایران بوده است.
در بسیاری موارد، و به ویژه در بخش اول، از کتاب خاطرات وی بهره برده شده؛ زیرا منبعی موثق‌تر از نوشته‌های او بدست نیامد.
بخش دوم کتاب حاضر به انقلاب مشروطه و جنگ بین‌الملل اول پرداخته است. در مورد حضور قطعی بیبی مریم در تهران و در زمان انقلاب مشروطه سندی بجز کتاب تاریخ بختیاری (اوژن بختیاری) و گفته‌های ثقفی اعزاز یافت نشد.
پریچهر سلطانی زراسوند دارای دکترای ادبیات معاصر، نویسنده، شاعر، منتقد و فعال حوزه زنان است. وی در 16 سالگی بهترین دختر مقاله‌نویس روزنامۀ اطلاعات معرفی شد. مشاور استاندار شهرکرد در امور بانوان، عضویت در شورای شهر شهرکرد از جمله سوابق وی است. سلطانی در حال حاضر دبیر کارگروه زنان روستایی، عشایر و مناطق محروم کشور در معاونت زنان و خانوادۀ ریاست جمهوری در وزارت صنعت، معدن و تجارت است.
انتشارات ایل‌دخت بختیاری کار نشر کتاب «سردار بیبی مریم بختیاری؛ سردار آزادگی» را برعهده داشته است. این کتاب با چهارمین تجدید چاپ و به بهای 55 هزار تومان راهی بازار کتاب شده است.