میراث مکتوب – کلام امامیــه در ادوار مختلــف تحتتأثیــر جریان ّ هــای مطــرح و متنــوع فکــری ّ در تمــدن اســلامی قــرار گرفتــه اســت و از جهــات گونا گــون و بــه درجــات متفــاوت از آنهــا اثــر پذیرفتــه.
کلام معتزلــی، کلام اشــعری، فلســفۀ ســینوی، عرفــان ابــن عربــی و حکمــت صدرایــی مهم ّ تریــن مکاتــب فکــری اثرگــذار بــر کلام امامیــه در دورههــای مختلــف بــوده اســت. عمده ّ تریــن تحــولات رخ ّ داده در کلام امامیــه کــه موجــب پدیدآمــدن مکاتــب و جریانهــای کلامــی متمایــز در کلام امامــی شــده اســت برخاســته از همیــن اثرپذیریهــای ّ متکلمـان امامـی از مکاتـب فکـری یادشـده اسـت. در نوشـتاری کـه در شـمارۀ پیشـین همیـن ّ مجلـه زیـر عنـوان «کلام شـیعی و گفتمـان معتزلـی (ملاحظاتـی در بـاب مسـئلۀ تأثیرپذیـری ّ کلام امامیــه از کلام معتزلــه)» منتشــر شــد، بــه اثرپذیری ّ هــای کلام امامیــه از کلام معتزلــی ّ پرداختیـم. ا کنـون در مقالـۀ حاضـر بـه اصـل تأثیرپذیـری کلام امامیـه از کلام اشـعری، فلسـفۀ سـینوی، فلسـفۀ اشـراقی، عرفـان ابـن عربـی و حکمـت صدرایـی اشـاره می ّ کنیـم. توجـه بـه ایـن اثرپذیری ّ هـا، در نحـوۀ مواجهـۀ مـا بـا متـون کلامـی امامی ّـه بسـیار مؤثـر و راهگشاسـت و بـه مـا یـادآوری می ّ کنـد بـه هنـگام مطالعـۀ آراء و آثـار متکل ّ مـان امامـی تأثـرات اندیشـگی آنهـا ّ را از مکاتـب فکـری دیگـر مـد نظـر قـرار دهیـم.
متن کامل این مقاله نوشتۀ حمید عطائی نظری را که در شمارۀ 169 آینۀ پژوهش منتشر شده است اینجا بخوانید