میراث مکتوب- مراسم نکوداشت امیرحسن عابدی، شاعر و ادیب بزرگ هندوستانی در ادامه نشست‌های تخصصی مجازی در گروه هندیران به همت وابسته فرهنگی ایران در دهلی‌نو برگزار شد.
میهمانان و سخنرانان این برنامه که توسط علیرضا قزوه، وابسته فرهنگی ایران در دهلی نو برگزار شد، شاعران و نویسندگان هندی و غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی جمهوری اسلامی ایران، بودند.
در ابتدای این مراسم علیرضا قزوه، عزیز مهدی را به عنوان شاعر و ادیب هندوستانی و فرزند اختر مهدی معرفی کرد و عزیز مهدی با خوشامدگویی به ارائۀ توضیحاتی دربارۀ امیرحسن عابدی ملقب به “بابای فارسی” در هندوستان پرداخت.
عزیز مهدی گفت: امشب بنا شده است که به یاد «بابای فارسی» در هند باشیم و یادی از این استاد فرهیخته کنیم که عمرش را صرف خدمت به زبان و ادب فاخر فارسی کرد؛ استادی که به گمانم استاد تمامی اساتید برجستۀ کنونی هند بوده است.
وی در ادامه گفت: امیرحسن عابدی بعد از دریافت دکتری از دانشگاه تهران، به هند برگشت و فارسی را جان تازه بخشید و احیاء کرد.
عزیز مهدی ضمن بیان این مطلب که هنوز هم بر این باورم که ایشان برای من تعیین وظیفه کرده‌اند و من با خدمت به فارسی باید انجام وظیفه کنم، اظهار کرد: هدف در جستجو بودن و یافتن و منتقل کردن گهرهای دروس زندگی است که در اعماق دریاهای فارسی نهفته است و استاد عابدی از این نوع غواص‌ها بود که مرواریدهای پنهان ادب فارسی را به جامع فارسی‌زبانان بازشناسایی کرد.
عزیز مهدی در ادامه سخنان خود با اشاره به خدمات علمی و فرهنگی امیرحسن عابدی گفت: مقالات بی‌شمار و کتاب‌های پژوهشی فراوان از ایشان به جای مانده است؛ مقاله‌های ارزشمندی مانند جایگاه موسیقی آریایی در ادبیات فارسی دری هندوستان، طنز و مزاح در ادب فارسی، معرفی نسخه‌های حافظ، فانی، تذکرةالاولیاء، امیر خسرو، نظیری نیشابوری، عبید زاکانی و غیره نمونه‌هایی از خدمات ایشان به جامعه علمی و فرهنگی هندوستان است.
وی در ادامه افزود: ایشان بسیاری از کتاب‌هایی را که از زبان سانسکریت به فارسی ترجمه شده بودند تصحیح و احیاء کرد؛ مانند کتاب پنچ‌تانتره و «دریای اسمار» که اسم هندی آن katha-sarit-sagar میباشد.
وی یکی از مباحث علمی جالب استاد عابدی را بحث شعر «آمد» و «آورد» دانست و گفت: به قول او، شاعران چون فردوسی، نظامی، حافظ و سعدی «آمد» هستند و اما کسانی که فارسی زبان مادر‌شان نبوده و آن را حاضل کردند «آورد» بودند.
وی در پایان سخنان خود افزود: استاد عابدی پژوهشگر و محقق به تمام معنی بود؛ که آرامش و استراحت را در تکاپوی تحقیق و پژوهش دنبال می‌کرد.
علی‌اکبر شاه جعفری نیز در سخنانی دربارۀ امیرحسن عابدی گفت :استاد امیرحسن عابدی جزء پیشکسوتان عرصۀ تحقیق و پژوهش در زمینۀ زبان و ادبیات فارسی در هند بود. ایشان یک شخصیت اخلاق‌مدار، زحمت‌کش و دلسوز نسبت به بازیافت و احیای زبان و ادب فارسی در هند بود و بزرگداشت ایشان در واقع بزرگداشت هویت و احیای میراث مشترک هند و ایران است. استاد عابدی پس از برگشت از ایران در بخش فارسی دانشگاه دهلی فعالیت‌های تدریسی و پژوهشی خودش را آغاز کرد.
وی در ادامه افزود: ایشان در اولین فرصت به فکر تدوین تاریخ زبان و ادب فارسی در هند افتاد و یک پروژه بزرگ را برای نیل به این هدف آغاز نموده و اقدامی تاریخی را رقم زد.
علی‌اکبر شاه جعفری ادامه داد: دانشجویان متعددی تحت راهنمایی ایشان در مورد دوره‌های مختلف حکومتی پادشاهان مغول و مراکز منطقه‌ای هند پایان‌نامه نوشتند که نقش اولیۀ تدوین تاریخ زبان و ادب فارسی در هند محسوب می‌شود و بخش فارسی دانشگاه دهلی اکنون تنها بخش فارسی است که بیشترین کارهای تصحیح متون در هند در همین بخش انجام شده و هنوز هم ادامه دارد.
علی اکبر شاه جعفری در پایان سخنان خود گفت: استاد عابدی نه تنها صدها اثر گمشدۀ این میراث را بازیابی نمود بلکه در عین حال ده‌ها نفر را تربیت کردند که در حال حاضر پرچمدار زبان فارسی در هند هستند.
وی افزود: استاد امیرحسن عابدی بیش از سیصد مقاله تحقیقی و پژوهشی را به رشته تحریر در آوردند و امیدوارم که این بزرگداشت باعث تشویق نسل جوان ما باشد و چندین عابدی دیگر هم در هند داشته باشیم.
در ادامه این مراسم شریف حسین قاسمی از دیگر حاضران در این برنامه در سخنانی گفت: استاد امیرحسن عابدی فقط استاد و راهنمای دانشجویان نبود بلکه وی مثل یک پدر با دانشجویان خود رفتار می‌کرد.
وی ادامه داد: در مورد فضل و دانش استاد عابدی به عنوان شاگرد و بعدها همکار استاد باید عرض کنم که ایشان خیلی عاشق زبان و ادب فارسی بودند و خیلی دوست داشتند که ادبیات فارسی در شبه قاره هند را معرفی کنند و نظری گذرا بر آثار استاد عابدی نشان می‌دهد که وی بیشتر به معرفی شعرا و ادبای شبه قاره پرداخته است.
جهانگیر از بخش فارسی دانشگاه کشمیر از دیگر حاضران در این برنامه در سخنانی گفت: استاد سید امیرحسن عابدی یکی از استادان بنام زبان و ادبیات فارسی در شبه قاره است که در زمینۀ تصحیح متون کارهای مهمی انجام داده و کتاب‌های تصحیح شده ایشان مشعل راه دانشجویان و علم‌دوستان خواهد بود.
دکتر کلیم اصغر ضمن ابراز خشنودی از برگزاری این مراسم گفت: امروز هوای دهلی بسیار خوشگوار بوده و بنده بیاد شادروان استاد امیرحسن عابدی افتادم و رفتم سر قبرش فاتحه خواندم و فیلم کوتاهی از قبروسنگ مزارش گرفتم. البته گاه گاهی برای فاتحه می‌روم. استاد عابدی در قبرستان بتله هاوس منطقه اوکهلا دهلی نو مدفون‌اند و پهلویش قبر پسرش شکیل عابدی هم هست.
فرهاد پالیزدار، معاون بنیاد سعدی نیز در این مراسم در سخنانی گفت: با همکاری انتشارات علمی و فرهنگی کتاب‌های استاد عابدی در حال آماده‌سازی برای انتشار است و ان شاءالله به زودی کتاب جوگ بشست منتشر خواهدشد.
وی افزود: سال‌های ۱۳۷۲تا ۱۳۷۵ که مسئول خانه فرهنگ در دهلی بودم استاد عابدی همیشه در دوره‌های بازآموزی که برای دانشجویان برگزار کرده بودیم شرکت می‌کردند و باعث دلگری ما بودند و نظمشان بسیار زبانزد بود.
پروفسور سید اختر مهدی از دیگر حاضران در این برنامه در سخنانی با اشاره‌ای گذرا به روند تاریخی زبان فارسی در هند گفت: استاد امیرحسن عابدی یکی از برجسته‌ترین استادان زبان فارسی در هند است. وقتی انگلیسی‌ها هند را به تصرف خود درآوردند، آهسته آهسته برای از بین بردن زبان فارسی برنامه‌ریزی کردند. اول زبان فارسی را یاد گرفتند و نامه‌ها و کارهای رسمی کشور را به زبان فارسی شروع کردند ولی بعدها طبق برنامه خود زبان انگلیسی را جایگزین فارسی کردند. ولی بعد از استقلال هند وقتی روابط هند و ایران رو به گسترش نهاد، استادانی برای آموزش زبان فارسی از هند به ایران رفتند که یکی از آنها استاد عابدی بود. استاد سید حسن، استاد عبدالکریم برق از کلکته و دکتر اسحق هم بودند. این چهار نفر به ایران رفتند و فارسی معاصر را یاد گرفتند و بعد از بازگشت به هند سعی کردند فارسی را در شبه قاره احیا کنند.
در ادامه مراسم دهگاهی، رایزن فرهنگی ایران در دهلی با اشاره به تأثیر حضور استاد عابدی در احیای زبان فارسی در شبه‌قاره هند گفت: استاد عابدی حق بزرگی بر گردن زبان فارسی در شبه قاره دارند و ایشان را به عنوان پدر زبان و ادبیات فارسی در هند می‌شناسند. آشنایی بنده با استاد عابدی به سال ۱۳۸۲ زمانی که ایشان به دعوت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای سمینار استادان زبان فارسی به ایران آمدند، برمی‌گردد و در همان ایام بزرگداشتی برای ایشان در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد که توفیق دیدارشان فراهم شد.
رایزن فرهنگی ایران در دهلی در ادامه سخنان خود با اشاره به تعدد کتاب‌ها و مقالات استاد عابدی، گفت: به پاسداشت خدمات ایشان به زبان فارسی خانه فرهنگ ایران در دهلی نو اولین دورۀ جایزه سعدی را به ایشان اعطا کرد و وقتی که ایشان در بستر بیماری در روزهای پایانی عمرشان در منزل بودند به همراه دوست عزیزم دکتر قزوه به دیدنشان رفتیم و حتی در بستر بیماری هم سراغ کتاب‌هایی را می‌گرفتند که بنا بود چاپ شود و یا جدیدا منتشر شده بود و این نمونه که مصداق «ز گهواره تا گور دانش بجوی» است باید برای ما و جوانان آموزنده باشد.
همچنین در ادامۀ مراسم پیام دکتر کریم نجفی، رایزن پیشین ایران در دهلی نو توسط یکی از حضار قرائت شد. در این پیام آمده است: پروفسور عابدی تمام ویژگی‌هایی را که شایستۀ یک استاد تمام بود داشتند. تلاش علمی و تحقیق و ارائۀ مقاله و کتاب و سفرهای علمی که منجر به اخذ جوایز ارزشمندی شد، نشان‌دهندۀ تلاش زائد الوصف ایشان بود. دقت در تلاش علمی برای دانش بیشتر و اینکه حتی در مقام استادی از تلاش و کسب دانش دست برنداشتند از ویژگی‌های ایشان است. در دهلی که کلاس‌های بازآموزی زبان فارسی تشکیل می‌شد در کنار دانشجویان شرکت می‌کرد. بعضی نسخه‌های فارسی را که تصحیح می‌کردند اگر کلمه‌ای را متوجه نمی‌شدند از همه استادان سؤال می‌کردند تا به معنای درستی برسند. این وسواس علمی را در کارشان داشتند و قانع نبودند با اینکه استاد تمام و استاد ممتاز دانشگاه بودند دست از تلاش بردارند. روزی به دیدارشان در منزلشان رفتم. یک مقدار خوراکی هم به عنوان سوغاتی برایشان برده بودم. ایشان پرسیدند کتاب جدید برای من چه آوردی؟ استادی که عمرش را در تحقیق و مطالعه گذرانده بود راضی نبود و دوست داشت که اطلاعات بیشتری در این زمینه داشته باشد. در سمینارها نفر اولی بود که شرکت می‌کرد. حضورش تشویقی برای دانشجو بود و صبوری ایشان هم درس زندگی برای همه اساتید و دانشجویان بود. یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته استاد محبت و صمیمیت ایشان نسبت به شاگردانشان بود. و برای آنها احترام خاصی قائل بود و برای تعالی و رشد آنها تلاش می‌کرد و دنبال کارشان می‌رفت و همه شاگردانشان ایشان را مثل یک پدر دوست داشتند.