میراث مکتوب- عمادالدین شیخ‌الحکمایی، پژوهشگر باستان‌شناسی دانشگاه تهران، در مقالۀ «نویسندۀ واقعی بحر الجواهر فی علم الدفاتر کیست؟» که در کتاب فرّ فیروز، جشن‌نامۀ دکتر فیروز باقرزاده، به چاپ رسیده پرده از یک انتحال در حدود 170 سال پیش برداشت.
کتاب بحر الجواهر فی علم الدفاتر را می‌توان معروف‌ترین تألیف در حوزۀ علم حساب و سیاق و دفترداری دانست. این کتاب از نخستین چاپش در سال 1271 قمری تا پایان دورۀ رواج سیاق‌نویسی در ایران، نوزده بار به چاپ سنگی رسیده و پرتیراژترین کتاب در نوع خود بوده است. علاوه بر نسخه‌های چاپی حدود چهل نسخۀ خطی از این کتاب نیز در کتابخانه‌های ایران و جهان موجود است. این همه، نشان از اهمیت و مقبولیت بحر الجواهر در موضوع خود دارد.
عمادالدین شیخ‌الحکمایی، با توجه به وجوه شباهت بسیار ساختار و متن این کتاب با تألیف دیگری از همین دوره با نام لوامع الاشراق فی الحساب و السیاق، اثر محمدامین خویی، ضمن تشکیک در اصیل بودن هر دو کتاب، به بررسی شواهد برای شناخت نویسندۀ واقعی کتاب پرداخته است.
وی با معرفی و تطبیق هر دو متن، بررسی نسخه‌های موجود از هر دو کتاب، و همچنین بازشناسی شخصیت نویسندگان، کوشیده به پاسخ این پرسش نزدیک شود که کدام یک از این دو کتاب اصیل و کدام جعلی است.
نویسنده پس از بررسی هر دو اثر، بر پایۀ شواهد ارائه شده در متن مقاله، نشان می‌دهد که کتاب موسوم به لوامع الاشراق فی الحساب و السیاق، تألیف محمدامین بن محمدکاظم مشهور به میرزا بابا خویی، رابطۀ تنگاتنگی با کتاب مشهور به بحر الجواهر فی علم الدفاتر، اثر عبدالوهاب بن محمدامین حسنی حسینی شهشهانی اصفهانی، (تألیف 1261 قمری) دارد و می‌توان لوامع الاشراق را اصیل و نسخۀ بحر الجواهر را نسخۀ جعلی دانست.
گفتنی است کتاب فرّ فیروز، جشن‌نامۀ دکتر فیروز باقرزاده، به عنوان پنجمین شماره از مجموعه مفاخر میراث فرهنگی ایران، اخیرا به کوشش احمد محیط طباطبایی و شاهین آریامنش، و توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، انتشارات آریارمنا و گروه پژوهشی باستان‌کاوی تیسافرن منتشر شد.
متن کامل مقالۀ مقالۀ «نویسندۀ واقعی بحر الجواهر فی علم الدفاتر کیست؟» را در اینجا بخوانید!