میراث مکتوب- شبرنگ‌نامه یکی از منظومه‌های پهلوانی پیرو شاهنامه است که نه نام سرایندۀ آن دانسته است و نه زمان سرایش آن، ولی بر اساس برخی ویژگی‌های زبانی متن آن، می‌توان حدس زد که در قرن ششم هجری و چنانکه سراینده خود تصریح کرده است، بر اساس متن منثور نامۀ خسروان آزاد سرو (تألیف در قرن چهارم هجری) سروده شده است.
این منظومه مشتمل است بر 2877 بیت و پهلوان اصلی آن، شبرنگ پسر دیو سپید است که به کین خواهی پدرش که به دست رستم کشته شده بود، برمی‌خیزد و بین او و دیوان مازندران از یک سو و پهلوانان ایرانی به ویژه رستم و فرامرز و گیو و بیژن از سوی دیگر جنگ های بسیاری درمی‌گیرد.
در آغاز داستان، سراینده می‌گوید که آن را از «گفتۀ زادسرو» به نظم درآورده است. زادسرو همان آزادسرو است که در قرن چهارم می‌زیسته و کتاب او با عنوان نامۀ خسروان، منبع شاهنامه در داستان رستم و شغاد و فرامرزنامه و به احتمال فراوان منبع اصلی غالب داستان‌های رستم و اعضای خاندان او در شاهنامه و منظومه‌های دیگر بوده است.
با اینکه از شناسایی و معرفیِ این اثر حدودِ صد و بیست سال میگذرد آگاهیها و تحقیقات موجود دربارۀ آن بسیار اندک است و متنِ مصحَّح آن نیز به تازگی به كوشش ابوالفضل خطیبی و گابریله وان‌دن‌برگ و به همت بنیاد موقوفات دكتر محمود افشار با همکاری سخن، در سال 1395، منتشر شد.
چون این منظومه از منابعِ دو درس از سرفصل‌های گرایش ادبیّات حماسی در دورۀ دکتری ادبیات فارسی است در این مقاله ضمن معرّفیِ تصحیح این کتاب و طرح نکاتی برای تعیین تاریخ احتمالیِ نظم آن، پیشنهادهایی نیز دربارۀ بعضی موارد مقدمه و ضبط‌های متن آن عرضه شده است.
این مقاله نگاشته سجاد آیدنلو است که در پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی دوره 18، شماره 2 – شماره پیاپی 54، اردیبهشت 1397 منتشر شده است.
متن کامل مقاله را می‌توانید در اینجا ببینید.