این برنامه، ششم آبان‌ماه ۱۴۰۴، با حضور حجت‌الاسلام سید جلال حسینی، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، جمعی از مدیران، کارشناسان و محققان این سازمان، خانواده زنده‌یاد حجت‌الاسلام محمدحسن نوری‌نیا، از فهرست‌نگاران کتابخانه این آستان مقدس و علاقه‌مندان، با محوریت «بایسته‌های فهرست‌نگاری در یک نگاه»، در تالار اندیشگاه رضوی کتابخانه مرکزی حرم مطهر حضرت رضا (ع)، اجرا شد.
در این پیش نشست، حجت‌الاسلام حسینی با اشاره به یک قرن سابقه فهرست‌نگاری در کتابخانه حرم مطهر رضوی، گفت: فهرست‌نگاری به‌عنوان یک مؤلفه تمدنی و دانشی ارزشمند، هویتی پایدار را برای آستان قدس رضوی بوجود آورده است.
وی همچنین با ذکر نام برخی از فهرست‌نگاران برجسته کتابخانه رضوی، افزود: اولین پیش نشست علمی همایش یکصدمین سال فهرست‌نگاری نیز به یاد و خاطره حجت‌الاسلام نوری‌نیا، از جمله فهرست‌نگاران کتابخانه و آزادگان و جانبازان دوران دفاع مقدس، مزین شد.
بایسته‌های فهرست‌نگاری
استاد محمد وفادار مرادی، کارشناس و پژوهشگر نسخ خطی آستان قدس رضوی نیز، بیان کرد: علوم به دو دسته، علوم نظری و عملی تقسیم‌بندی می‌شود که فهرست‌نگاری، از جمله علوم عملی است و دارای آداب و آیین‌نامه خاص خود است.
وی با اشاره به اینکه قدمت انتشار اولین فهرست نسخ خطی کتابخانه به سال 1305 شمسی برمی‌گردد، ادامه داد: فهرست‌نگاری با سیاهه‌نویسی تفاوت دارد. در واقع، فهرست‌نگاری، دربردارنده اطلاعات نسخه‌شناسی و کتاب‌شناسی است.
وفادار مرادی با تأکید بر اهمیت نسخ خطی در تاریخ، تمدن و هویت یک ملت و قوم، افزود: فهرست‌نگاران همچون غواصی در نسخ و تألیفات کهن و قدیم فرو می‌روند و جواهر معارف ناشناخته آنها را با مطالعه و بررسی اوراق غبارگرفته این آثار، به اهل علم و پژوهش معرفی می‌کنند.
وی درباره ضرورت فهرست‌نگاری نیز، گفت: به همت فهرست‌نگاران، آثار و تالیفات ناشناخته موجود در کتابخانه‌ها معرفی شده، شرایط دسترسی آسان به نسخه‌های اصل و مادر آثار ایجاد شده و امکان اطلاع‌رسانی به محققان، استادان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی، فراهم می‌شود.
وی با اشاره به اینکه فهرست‌نگاری، مقدمه‌ای برای تاریخ علم‌نویسی است، ادامه داد: همچنین غبارروبی از چهره گمنام اهل دانش جامعه و کاتبان، مُذهبان، نقاشان و جلدسازان آثار، از وظایف فهرست‌نگاران است. آنها آثار جعلی را از اصل می‌شناسند و شریک تصحیح فرهنگ و تمدن این مرز و بوم هستند.
پژوهشگر نسخ خطی آستان قدس رضوی درباره صفات یک فهرست‌نگار نیز، عنوان کرد: یک فهرست‌نگار، ابتدا باید عاشق کارش باشد. از سویی دیگر، او نباید دنبال آمار باشد و شتابزده عمل کند بلکه باید نگاهی دقیق به آثار داشته باشد و ابهامات در آثار را رها نکند.
وی افزود: همچنین فهرست‌نگار باید مباحث نسخه‌شناسی و کتاب‌شناسی را تفکیک کند، موجزنویس باشد، به زبان‌های عربی و فارسی مسلط باشد و با زبان‌های ترکی و اردو نیز، آشنا باشد.
وفادار مرادی ادامه داد: فهرست‌نگار نباید با تاریخچه کتابت و نگاشته‌های علوم اسلام و ایران، بیگانه باشد. همچنین او باید به خوانش شرح حال علما و دانشمندان، علاقه‌مند باشد و بر متون اصلی علوم، تسلط کامل داشته باشد. از طرف دیگر، آرایه‌های هنری، انواع کاغذها و جلدها را بشناسد. در حوزه مآخذ رجالی و کتاب‌شناسی نیز، متخصص باشد.
گرامی‌داشت یاد حجت‌الاسلام نوری‌نیا
محمدهادی زاهدی، پژوهشگر پیشکسوت نیز با تأکید بر اهمیت تکریم از پیشکسوتان و چهره‌های فعال و برجسته مجموعه‌ها، به برخی از ویژگی‌های زنده‌یاد حجت‌الاسلام نوری‌نیا همچون گشاده‌رویی و اخلاص او، اشاره کرد.
وی همچنین با ذکر خاطره‌ای از زنده‌یاد حجت‌الاسلام نوری‌نیا، گفت: این فهرست‌نگار برجسته کتابخانه، اهل آموختن بود، قلم نگارشی بسیار روان، زیبا و دلنشینی داشت و به زبان و ادبیات عربی نیز، مسلط بود. از سویی دیگر، او خودش را وقف خدمت در دستگاه امام رضا (ع) کرده بود.
در ادامه نشست نیز، تنی چند از استادان و مدیران پیشکسوت حاضر و همچنین اعضای خانواده زنده‌یاد حجت‌الاسلام نوری‌نیا با ذکر خاطراتی از این چهره برجسته مدیریت مخطوطات کتابخانه حرم رضوی، به برخی از ویژگی‌های شخصیتی او، اشاره کردند.
گفتنی است، پخش کلیپی با محوریت تاریخچه فهرست‌نگاری در کتابخانه حرم رضوی و تجلیل حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی از خانواده زنده‌یاد حجت‌الاسلام نوری‌نیا، با اعطای یک هدیه نفیس فرهنگی، از دیگر بخش‌های این برنامه بود.
منبع: کتابخانه آستان قدس رضوی