در حال حاضر تعداد ۱۲۰ نسخه خطی در موضوع جغرافیا همانند نزهه القلوب حمد الله مستوفی، معجم البلدان یاقوت حموی، اخبارالبلدان ابن فقیه و سفرنامه ابن فضلان در این کتابخانه وجود دارد.
احمد بن فضلان بن عباس دارای سفرنامه ای ارزشمند در تاریخ بلاد ترک، خزر، روس و صقالبه است. او همراه با گروهی چند نفره در روز پنج شنبه یازدهم صفر سال ۳۰۹ از بغداد سفر خود را شروع کرده و از همدان، ری و سپس بخارا عبور کرد و نزد پادشاه اسلاو رفته و در نهایت به بغداد برگشت.
ابن فضلان در این سفر که یازده ماه طول کشیده است مشاهدات عینی و جزئیات دقیق، تاریخ عزیمت و مدت مسافرت و تعداد روزها و خط سیر سفر خود را به وضوح معلوم و مشخص کرده و این مسائل را به طوری شیوا و ادیبانه در سفرنامه خود عنوان کرده است.
نسخه سفرنامه‌ای که در برنامه‌های سه شنبه‌های علمی و فرهنگی رونمایی شد، تنها نسخه خطی منحصر و یگانه این رساله ارزشمند در جهان است که در کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره ۵۲۲۹ نگهداری می‌شود. این سفرنامه که از ۴ رساله تشکیل شده از صفحات ۱۹۶ الی ۲۱۲ به سفرنامه ابن‌فضلان اختصاص یافته است.
این نسخه کتابت شده در قرن ششم هجری به خط نسخ ۱۹ سطری در ۲۱۲ حنایی است که توسط ابن خاتون عاملی در سال ۱۰۶۷ هجری قمری وقف این مکان شده است. این رساله به خاطر نفاست و ارزش آن به زبان‌های مختلف روسی و آلمانی ترجمه شده است.
سفرنامه ابن فضلان دیپلماسی فرهنگی است
حجت الاسلام دکتر علی باقری رئیس نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی خراسان رضوی، به عنوان سخنران این جلسه، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی را قرارگاه دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران معرفی کرد.
وی تصریح کرد: این سازمان می‌کوشد با استفاده از اشتراکات فرهنگی و ظرفیت‌های تعاملی اهداف الهی و بشر دوستانه نظام مقدس جمهوری اسلامی، منویات مقام معظم رهبری و تمدن کهن ملت ایران را به جهانیان بشناساند و با استفاده از فرهنگ و به خدمت گرفتن ابزارهای فرهنگی در دیپلماسی، مناسبات کشورمان را با سایر کشورها ارتقاء بخشد.
باقری ادامه داد: امروزه راهبردی شدن روابط ایران و روسیه در زمینه همکاری‌های همه جانبه مورد تاکید مقامات ارشد این کشورها است که این هدف را باید از طریق مناسبات فرهنگی و قرابت‌های اجتماعی پیگیری کرد.
وی آستان قدس رضوی را علاوه بر یک مرکز مقدس برای مسلمانان، مرکز علمی و حامل میراث کهن اسلامی و موزه‌ای زنده تمدن سراسر افتخار اسلامی دانست و اقدام کتابخانه رضوی در رونمایی از تنها نسخه کهن و قدیمی ابن فضلان و همانند سازی این نسخه برای اهدا به مسلمانان و دانش دوستان این منطقه را اقدامی ستودنی خواند که در راستای گسترش گفتگوی فرهنگی دو کشور صورت گرفته است.
باقری، سفرنامه ابن فضلان را از جنس دیپلماسی فرهنگی برشمرد که حکایتی دیرین از ارتباط فرهنگی و در هم تنیدگی تاریخ، فرهنگ و تمدن این منطقه دارد و ارتباط عالم اسلامی را با روسیه خزر و قفقاز بیان می‌کند.
ارتباط فرهنگی، فرصتی برای مطالعات منطقه‌ای
دکتر رفیق محمدویچ محمدشین؛ معاون مفتی جمهوری تاتارستان و رئیس شورای آموزش اسلامی فدراسیون روسیه نیز که به صورت وبیناری در این برنامه حضور داشت، گفت: امروز در روسیه همه زیربناها برای فعالیت‌های دینی فراهم است و در حال حاضر ۴ هزار نفر شاگرد و دانشجو در مراکز آموزشی اسلامی مشغول به تحصیل هستند.
وی سفرنامه ابن‌فضلان را برای کشور روسیه که سالگرد پذیرش اسلام را جشن می‌گیرد، بسیار مهم عنوان کرد و این نسخه تاریخی را فرصتی برای مطالعه پیرامون تاریخ این منطقه دانست.
محمدویچ با اشاره به ارتباطات روسیه و ایران در ادوار گذشته و وجود منابع دسته اول مطالعاتی در مراکز نگهداری نسخ خطی ایران، توسعه ارتباطات فرهنگی را فرصتی برای مطالعات منطقه‌ای عنوان کرد.
پشتوانه فرهنگی برای مسلمانان
مسعود احمدوند رایزن فرهنگی ایران در روسیه نیز دیگر مهمان جلسه، در گفتگوی وبیناری گفت: سفرنامه ابن فضلان یکی از ۱۵۷ هزار نسخه خطی موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی است، اما نسخه‌ای ارزشمند است که به عنوان پشتوانه فرهنگی مسلمانان روسیه است، زیرا بیان کننده تاریخ ورود اسلام به این منطقه است.
وی همچنین برگزاری جلسات مشترک را معیار پیوستگی‌ها بین دولت ها و ملت ها برشمرد.