میراث مکتوب- در کتابخانه آستان قدس رضوی افزون بر ۱۵۰ نسخه خطی و چاپ سنگی و در کتابخانه وزیری یزد بیش از ۳۰ کتاب خطی و چاپ سنگی از آثار عطار نیشابوری نگهداری می‌شود.
نسخههای خطی از عطار نیشابوری به قدمت عهد شاعر
قدمت برخی نسخه‌ها از گنجینۀ نسخههای خطی آثار عطار نیشابوری در کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، به عصر شاعر برمی‌گردد.
کارشناس‌مسئول مخزن کتب خطی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با اعلام وجود بیش از ۱۵۰ نسخۀ خطی و چاپ سنگی از عطار نیشابوری در این مرکز، تصریح کرد: یکی از آثار پرآوازۀ عطار نیشابوری «منطق‌الطیر» است که نسخۀ آستان قدس، دارای حاشیه و به خط نستعلیق ۱۲ سطری، در قرن ۱۳ قمری کتابت شده است.
سید محمدرضا فاضل نیشابوری به نسخۀ نفیسی از «ولدنامه» اشاره کرد و گفت: این تألیف عطار را گاه «پسرنامه»، «پندنامه» یا «نصیحت‌نامه» می‌خوانند که نسخۀ آستان قدس به خط «شکرالله لاجوردی» در سال ۱۲۷۱ قمری کتابت شده و دارای سرلوح مذهّب و مرصّع است.
وی افزود: «اسرارنامه» که همراه با پنج مثنوی دیگر شامل «مصیبت‌نامه»، «اشترنامه»، «خسرونامه»، «الهی‌نامه» و «منطق‌الطیر»، به خط کتابتی نستعلیق ۱۹ سطری، در سال ۱۰۰۵ قمری در لاهور توسط «محمد سعید تربتی»، در یک مجموعه کتابت شده، یکی از نسخههای نفیس این گنجینه است.
فاضل نیشابوری در ادامه، از دو نسخۀ شاخص این مجموعه یاد کرد و گفت: «تذکره‌الاولیاء» کتابت قرن ۱۰ قمری، دارای جلد تیماج زرکوب و دارای ترنج و سرترنج و «الهی‌نامه» به خط کتابتی نستعلیق ۱۳ سطری که با «اسرارنامه»، «بلبل‌نامه»، «وصلت‌نامه»، «روشنایی‌نامه» و «فتوت‌نامه» در یک مجموعه به سال ۸۴۵ کتابت شده است، در مخزن کتب خطی نگهداری می‌شود.
وی در پایان، آثار این عارف و شاعر ایرانی بلندآوازۀ ادبیات فارسی را که در پایان سدۀ ششم و آغاز سدۀ هفتم می‌زیسته است، برشمرد و یادآور شد: آثار وی به نظم و نثر، شامل دیوان اشعار، منطق‌الطیر، تذکره‌الاولیاء، الهی‌نامه، بلبل‌نامه، اسرارنامه، خسرونامه، مختارنامه، بیسرنامه، هیلاج‌نامه، جوهرالذات، مصیبت‌نامه، پندنامه، اشترنامه، فتوت‌نامه و ولدنامه یا پسرنامه است که نسخههای ارزشمندی از آن‌ها در کتابخانۀ آستان قدس موجود است.
گفتنی است که در گنجینۀ نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، بیش از ۵۳ هزار کتب خطی نگهداری می‌شود که از این میان افزون بر ۷۲۰۰ نسخه در موضوع ادبیات است. همچنین تعداد قرآن‌های خطی و جزوات قرآنی این مجموعه، به تعداد بیش از ۲۰ هزار و ۴۰۰ می‌رسد.
مجموعه کتب عطار نیشابوری در موزه وزیری یزد
مجموعه‌ای ارزشمند از آثار عطّار نیشابوری نیز در قالب بیش از ۳۰ کتاب خطی و چاپ سنگی، در کتابخانۀ وزیری یزد، وابسته به آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
کارشناس مسئول کتب چاپ سنگی و مطبوعات کتابخانۀ وزیری یزد با بیان این‌که عطار صاحب تألیفات و تصانیف منظوم و منثور بسیاری شامل دیوان اشعار، منطق الطیر، تذکره الاولیا، الهی‌نامه، بلبل‌نامه، اسرارنامه، خسرونامه، مختارنامه، بیسرنامه، هیلاج‌نامه، جوهرالذات، مصیبت‌نامه، پندنامه، اشترنامه، فتوت‌نامه و ولدنامه یا پسرنامه است، از وجود نفایس خطی و چاپ سنگی از این آثار در کتابخانۀ یزد خبر داد.
منوچهر آرسته در معرفی نسخه‌ای از «منطق‌الطیر» که شاهکاری عرفانی و منظومه‌ای عرفانی و استعاری و تمثیلی است، افزود: این اثر در ۱۷۱ برگ ۱۳ سطری در قطع رقعی است، به خط نستعلیق بر کاغذ اصفهانی کتابت شده، دارای سرلوح مذهّب، تمام صفحات دارای جدول‌کشی مضاعف به شنگرف، دارای جلد مقوایی باروکش پارچه، اهدایی سید علیرضا آصف‌پور وزیری یزدی است.
وی ادامه داد: نسخه‌ای از «بیسرنامه» که ترجیع‌بندی در م‍ن‍اج‍ات به درگ‍اه خ‍داون‍د م‍ت‍ع‍ال و ت‍وح‍ی‍د به طری‍ق ع‍رف‍ان و ت‍ص‍وف است، به خط نسخ ۱۴ سطری بر کاغذ سمرقندی کتابت شده، در قطع رقعی دارای جلد مقوایی با روکش کاغذ با عطف چرم است و نسخه‌ای از «پندنامه» در قطع جیبی به قلم عبدالرزاق بن محمد در سال ۱۲۱۳ق به خط نستعلیق کتابت شده و دارای جلد تیماج است.
آرسته در پایان به برخی نفایس چاپ سنگی اشاره و اضافه کرد: نسخه‌ای از «تذکره الاولیاء» در ۴۹۶ صفحه در قطع وزیری، به خط نستعلیق چاپ سال ۱۲۹۴ ق در هند، «اسرارنامه» به خط نستعلیق دارای جلد تیماج، چاپ سال ۱۲۹۸ق در تهران، «الهی نامه» به خط نستعلیق، چاپ سال ۱۳۵۶ق، «جواهرالذات» به خط نستعلیق چاپ سال ۱۳۵۵ق و «مظهرالعجایب» در قطع رقعی، دارای ۳۳۹ صفحه به خط نستعلیق چاپ سال ۱۳۲۳ق در تهران، از نسخههای موجود در این کتابخانه است.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه آستان قدس