میراث مکتوب- انتشارات میراثبان کتاب «ناصرخسرو و مواضع کلامی ضداسماعیلیه» نوشتۀ اطهر تجلی اردکانی، عضو هیئت علمی دانشگاه یاسوج را منتشر کرد.
تفاوت آرا و اندیشه‌های متکلمان اسلامی باعث پدید آمدن فرقههای عقیدتی متنوعی شده است. در این میان، فرقۀ اسماعیلی، چه به لحاظ سیاسی و چه به لحاظ عقیدتی یکی از فرقههای جنجال‌برانگیز است. مبدعان این فرقه با تلفیق فلسفۀ یونانی به‌ویژه فلسفۀ نوافلاطونی با اندیشه‌های متفکران اسلامی، نظریه‌های جدیدی پرداختند که تا روزگاران آنان بی‌سابقه بود. این مسئله مخالفت دیگر فرقه‌ها را برضد آنان برانگیخت.
بنا به آنچه نویسنده در پیشگفتار به آن اشاره کرده است، اسماعیلیان در اندیشۀ استقرار حکومت شیعی با تکیه بر تعالیم امامان بودند. این امر مخالفت خلفا و علمای سنی دربار عباسی را سبب شد. بازتاب این اختلافات در آثار ناصرخسرو به خوبی مشاهده می‌شود. ریشه‌یابی و تحلیل این اختلاف‌ها و پی‌جویی آن‌ها در آثار ناصرخسرو نیاز به تحقیق و بررسی دقیقی دارد که منظور این کتاب است.
از منظر تجلی اردکانی، در بررسی تقابل اندیشه‌های این فرقه‌ها با اسماعیلیه، تحقیقی صورت نگرفته است. در زبان فارسی آثار ناصرخسرو عرصۀ بیان این تقابل‌هاست. در این اثر تلاش شده است با تکیه بر آثار ناصرخسرو این تقابل‌ها کاویده شود تا به این ترتیب، گوشه‌ای از نظام فکری متفکران اسلامی روشن گردد. در این کتاب، تلفیقی از روش‌های نقد از جمله تحلیل و محتوا و معنا و نقد تطبیقی به کار رفته است. با این روش نقد مطالب بخش نخست کتاب با عنوان «معرفی اجمالی فرقههای مهم کلامی» در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.
دستۀ دوم مباحث مهم کلامی را شامل می‌شود که براساس آن پنج بخش دیگر کتاب سامان گرفته است. بدین صورت که مباحث مربوط به خداشناسی، چون صفات خداوند، رؤیت خداوند، کلام خداوند، تأویل و مقابلۀ آرا متکمان فرقههای مختلف با اندیشه‌های اسماعیلیه و ناصرخسرو ذیل عنوان «خداشناسی از دیدگاه فرقههای مختلف کلامی و ناصرخسرو» قرار گرفته‌اند. این مطالب در بخش دوم مطرح می‌شود.
بخش سوم این اثر «جهان‌شناسی از دیدگاه فرقههای مختلف کلامی و ناصر خسرو» نام دارد. در این بخش دیدگاه‌های فرقههای مختلف دربارۀ آفرینش و بقا و فنا و اصل علیت و جز این‌ها بررسی می‌شود. دیدگاه هر کدام از این فرقه‌ها جداگانه بیان و سرانجام این مطالب با دیدگاه ناصرخسرو مقایسه می‌گردد.
تجلی اردکانی در بخش چهارم از «رابطۀ انسان با خدا از نظر فرقههای کلامی و ناصر خسرو» بحث می‌کند که دربردارندۀ مباحثی چون عدل، جبر و اختیار و افعال انسان است.
مراتب هدایت دینی از دیدگاه فرقههای مختلف کلامی و ناصرخسرو عنوان بخش پنجم است. در این بخش به چهار فصل پیامبری، امامت و مهدویت از دیدگاه فرقههای کلامی و نهایتاً مراتب دعوت اسماعیلی تقسیم می‌شود و آرا متکلمان در سه فصل اول با روش تطبیق و مقابله تشریح می‌شود.
نویسنده در بخش ششم و پایانی کتاب، یعنی «ناصرخسرو و مواضع کلامی ضداسماعیلیه»، دربارۀ معادشناسی از نظر فرقههای کلامی و مقایسۀ نظرات آنان با آرا اسماعیلیه و ناصرخسرو بحث می‌کند.
گفتنی‌ست مباحث مربوط به اختلافات فقهی اسماعیلیه و دیگر مذاهب و نیز تسامح ناصر خسرو نسبت به دیگر ادیان از آنجا که کمتر بحث‌برانگیز بوده در دو پیوست فراهم آمده است.
«ناصرخسرو و مواضع کلامی ضداسماعیلیه» نوشتۀ اطهر تجلی اردکانی از سوی انتشارات میراثبان در 510 صفحه، با قیمت 130 هزار تومان، به فروش می‌رسد.
علاقه‌مندان برای دریافت این کتاب می‌توانند به فروشگاه انتشارات توس و یا با شماره تلفن 66490612 داخلی 105 تماس حاصل نمایند.
مریم مرادخانی