میراث مکتوب- امیر سید علی بن شهاب معروف به میر‌سید علی همدانی، قطب سلسلۀ ذهبیه، عالم و شاعر ایرانی قرن هشتم و از مبلغان فرهنگ اسلامی در کشمیر هند و از سران سلسلۀ کبرویه، بیش از ۱۱۰ رسالۀ عرفانی تألیف کرده است. مهاجرت او و صدها تن دیگر از ایرانیان به کشمیر، به یُمن حضور او، موجب انتقال هنرهای ایرانی همچون شالبافی، بافندگی، سفالگری و خوش‌نویسی شد. پرویز اذکایی کتاب مروج اسلام در ایران صغیر را در سال ۷۰ منتشر کرد و با ویرایش جدید به نام شاه همدان آن را در سال ۱۴۰۰ عرضه کرد.
در سفر به کولاب به زیارت شاه همدان و دیدن آرامگاه او موفق شدیم. در آستانۀ این مکان زیارتی، کتابخانه‌ای شامل ۳هزار نسخه چاپی که در زمان سفارت دکتر شبستری با مهر سفارت به این کتابخانه اهدا شده بود، چشم‌نواز بود و اقدام وی تحسین حاضران را برانگیخت. حاتم عصازاده تولیت آرامگاه حضور نداشت، اما جانشین وی اجازه داد از حدود ۴۰ جلد نسخۀ خطی فارسی و عربی این کتابخانه که پیشتر به سیریلیک فهرست‌نویسی شده بود، بازدید و آنها را تورق و بررسی کنیم.
حضور برخی از آثار دهۀ نخست میراث مکتوب از جمله رسائل فارسی جرجانی در این کتابخانه برایم شوق‌انگیز بود. خوشبختانه تعدادی از آثار جدید را به همراه برده بودیم و تقدیم نمودیم. امیدواریم برای مردمان نیک‌خرد تاجیکستان تسهیلاتی فراهم شود تا در آینده آنها به‌آسانی بتوانند الفبای نیاکان را بخوانند و این انقطاعی که طی چند دهۀ گذشته با مواریث خطی گذشته‌شان ایجاد شده، مرتفع گردد. امروزه در صنف(کلاس) میانه(پنجم) خط فارسی در مدارس آموزش داده می‌شود و حتما باید برای نسل جوان راههایی جهت ترویج و تشویق آنها به خواندن کتب و نشریات فارسی هموار گردد. در این سفر سرکار خانم دکتر آموزگار و دکتر صادقی، دکتر بدخشانی، دکتر بهرام گرامی و دیگر هیأت علمی همراه احساس خود را از اینکه به کولاب آمده و به زیارت عارف بزرگ ایرانی سیدعلی همدانی که اکنون حلقۀ وصل ایرانیان و اهالی کشمیر و تاجیکان شده، نائل آمده‌اند، ابراز نمودند. در پایان هنرمند خوش‌صدا غلامرضا رضایی بر مزار این عارف برجسته قطعاتی از اشعار وی را در قالب مثنوی افشاری نغمه‌سرایی کرد.
اکبر ایرانی
مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب
