میراث مکتوب- بیست و هشتم اردیبهشت‌ماه در تقویم رسمی ایران به عنوان روز بزرگداشت حکیم عمر خیام نیشابوری نامیده شده است. به همین مناسبت مروری بر مقالات چاپ‌شده در مجلات مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب و مطالب انتشار یافته در پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه دربارۀ خیام داشته‌ایم.
برای علاقه‌مندان امکان دریافت متن کامل برخی از مقالات دو نشریۀ آینۀ میراث و گزارش میراث با کلیک روی عنوان آن‌ها، فراهم شده است.
همچنین در ادامه، معرفی اجمالی کهن‌ترین نسخۀ رباعیات خیام را که از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب به چاپ رسیده است، می‌خوانید.
آینۀ میراث، شمارۀ 26
طبیعیات عمر خیام: دکتر پرویز اذکائی
چهل و چهار رباعی منسوب به خیام…: به کوشش ایرج افشار
آینۀ میراث، شمارۀ 56
بررسی و نقد انتساب رباعیات مشترک خیام و مجدهمگر/ طه صادری و . . .
گزارش میراث، شمارۀ 33
دربارۀ یادداشت «منبعی کهن راجع به خیام یا خیامی»/ علی نویدی ملاطی
گزارش میراث، شمارۀ 40
رباعی خیام در تاریخ وصّاف/ سیدعلی میرافضلی
بررسی اسناد رباعیات خیام/ 41؛ فهرست مقالات فارسی در زمینۀ تحقیقات ایرانی، ج 7/ 43؛ علی نامه/ 47؛ حواشی ملّا دوازده: 2/ 49.
گزارش میراث، شمارۀ 80-81
خیام و ترجمۀ تعلیقات ابن‌سینا به پارسی / سید حسین موسویان
گزارش میراث، شمارۀ 82-83
رباعی خیّام در بیاض هندوشاه نخجوانی / سید علی میرافضلی
گزارش میراث، شمارۀ 84-85
رباعیات خیام، بررسی دستنویس محمد قوام / سیدعلی میرافضلی
گزارش میراث، شمارۀ 86-87
معرّفی سه منبع کهن رباعیّات خیّام / سیّدعلی میرافضلی
رباعیّات خیّام به روایت شیخ محمود پیربوداقی / سیّد علی میرافضلی
کهن‌ترین گردآوری‌هایی که از رباعیات خیام تاکنون شناسایی شده شامل چند نسخه و یک اثر تألیفی است که همگی در سدۀ نهم هجری تدوین شده‌اند. مهم‌ترین نسخۀ تاریخ‌دار از مجموعۀ رباعیات خیام دستنویسی مورخ ۸۵۶ق است که به نشانی MS.Ouseley140 در کتابخانۀ بادلیان آکسفورد نگهداری می‌شود، که مکتوب چاپ شده از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب چاپ عکسی همین نسخه است.
وجه دیگر اهمیت این نسخه آن است که توسط یکی از خوشنویسان طراز اول دربار پیربوداق بن جهانشاه قراقویونلو (حک 866-870 قمری) یعنی «شیخ محمود پیربوداقی» کتابت شده است.
این اثر مبنای پژوهش‌های خیام‌شناسانه است. جرالد نیز در ترجمۀ اشعار خیام به زبان انگلیسی به این نسخه نظر داشته است. همچنین استاد جلال همایی نیز در مقدمه طربخانه به نسخه پیربوداقی به عنوان کهن‌ترین نسخه اشاره کرده است.
در کتاب چاپ‌شده، در کنار چاپ نسخه‌برگردان، متن بازخوانی شدۀ آن در بخش جداگانه آورده شده است. همچنین ترجمۀ انگلیسی ادوارد هرون الن برای استفادۀ خوانندگان انگلیسی زبان به کتاب افزوده شد. شمارنده‌هایی که بر فراز هر رباعی درج شده برای تطابق نسخه با متن فارسی و ترجمۀ انگلیسی است، ارجاعات کشف‌الابیات نیز به همین شمارندۀ رباعی‌ها است.
کاملترین و قدیمترین مجموعۀ رباعیات حکیم عمر خیام در سال 867 هـ.ق. از سوی یار احمدبن حسین رشیدی معروف به تبریزی گرد آمده و او این رباعیات را طربخانه نامیده است.
در مجموعة حاضر که به کوشش ایران‌شناس برجستة ترکیه استاد مرحوم عبدالباقی گولپینارلی فراهم آمده است افزون بر طربخانه، رسالة فارسی سلسلة‌الترتیب به قلم حکیم خیام و خطبۀ عربی تمجید از ابن‌سینا و برگردان فارسی آن از حکیم عمر خیام گردآمده است.
در ادامه لینک برخی مطالب انتشار یافته در پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب دربارۀ خیام ارائه شده است.