سیزدهمین آیین نکوداشت حامیان نسخ خطی ایران، صبح امروز ۲۸ آبان در سالن همایش‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد.
در این آیین از خدمات علمی زنده یاد عبدالعزیز طباطبایی و دکتر محمد دبیرسیاقی در زمینۀ معرفی و تصحیح نسخ خطی قدردانی شد.
دکتر مهدی محقق در این مراسم با اشاره به خدمات زنده یاد سیدعبدالعزیز طباطبایی یزدی و دکتر سید محمد دبیرسیاقی در عرصۀ تصحیح نسخ خطی بیان کرد: متاسفانه در کشور ما صاحبان فضل غریب هستند. ما این همه دانشگاه داریم ولی کمتر کسی در این دانشگاه ها هست که زنده یاد عبدالعزیز طباطبایی را بشناسد.
وی افزود: زنده یاد طباطبایی کتابی در مورد غدیر و نیز در مورد حدیث ثقلین نوشته و تصحیح بسیاری از آثار قدیمی شیعی را برعهده داشته است.
دکتر محقق با اشاره به تلاش های دکتر سید محمد دبیرسیاقی در عرصۀ میراث مکتوب گفت: دکتر دبیرسیاقی اولین کسی است که متون فارسی را تصحیح کرد. ما سالیان سال این ننگ را داشتیم که ادبیات کهن مان را مستشرقین تصحیح کرده بودند تا اینکه دبیرسیاقی برای اولین بار کار تصحیح متون کهن فارسی را به سرانجام رساند.
محقق ادامه داد: در کشور ما روستایی نداریم که در آن یک عارف یا فاضل دانشمند زندگی نکند. مهمترین کتاب علمی – ادبی اعراب را ما نوشتیم، اما متاسفانه بدون معرفی این آثار به دنیا در حقیقت هیچ کاری انجام نداده‌ایم.
وی با بیان اینکه برخی نسخ خطی می توانند فرهنگ ما دگرگون کنند، گفت: ما باید سعی کنیم مردم و بخصوص جوانان را به این حوزه علاقه‌مند کنیم.
وی در پایان گفت: بزرگ ترین فرهنگ عربی و بهترین کتاب در حوزه بلاغت توسط یک ایرانی نوشته شده است و هیچ کشور اسلامی از این مزیت برخوردار نبوده است.
تمدن یک ملت را باید در میراث مکتوب جست و جو کرد.
در ابتدای این همایش، اسحاق صلاحی رئیس کتابخانه ملی ایران گفت: قبل از سال ۹۰ این همایش تنها در تهران برگزار می‌شد، اما تصمیم گرفتیم که آن را در شهرستان‌ها برگزار کنیم تا سراسر کشور از برکات آن بهره‌مند شوند.
دکتر صلاحی ضمن برشمردن اهمیت برگزاری چنین رویدادهایی، گفت: بسیاری از افرادی که از گذشته تاکنون در زمینه نسخ خطی تلاش کرده‌اند ممکن است گمنام باشند و کسی آنها را نشناسد، در حالی که همین افراد باعث شدند تا فرهنگ و تمدن این کشور باقی بماند و به ما برسد. بنابراین وظیفه ماست تا از آنها تجلیل کنیم و زحماتی که متقبل شدند به همه معرفی کنیم و از طرفی آنها را به مردم ایران معرفی کنیم.
دکتر صلاحی ادامه داد: یکی دیگر از دلایل برگزار این همایش، ایجاد فضای جدید برای محققان، دانشجویان و تلاشگران این عرصه است. بنابراین با برگزاری چنین همایش‌هایی می توانیم بر وسعت علم در حیطه نسخ خطی بیافزاییم.
وی افزود: آنچه در طول دو سال گذشته اتفاق افتاد این است که تمام تلاشمان بر این اساس باشد که حوزه نسخ خطی را وسعت بخشیم. ما فهرست‌نگاری را محور قرار داده بودیم، ولی امسال توجهمان به مصححان، کارشناسان، انتشاراتی ها، موزه ها، مرمت‌کاران، کتب نسخ خطی نیز بود تا بتوانیم فضای جدیدی در عرصه تعامل در حوزه میراث مکتوب داشته باشیم.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در ادامه سخنان خود با توجه به اهمیت حفظ و نگهداری مطلوب نسخه‌های خطی گفت: نسخ خطی از اسلاف به ما به ارث رسیده و بهترین پل ارتباطی بین نسل‌های گذشته تا امروز است و همه تمدن یک ملت را باید در این نسخ و سایر میراث مکتوب یک سرزمین جست‌وجو کرد.
دکتر صلاحی با اشاره به وجود نسخه‌های خطی ایرانی در کشورهای دیگر جهان تصریح کرد: هم اکنون نسخ خطی فراوانی در سایر نقاط جهان وجود دارد که متعلق به ایران است. این مسئله از طرفی برای ما افتخارآفرین است و از طرفی نگرانی‌هایی را در زمینه چگونگی حفظ و مرمت و نگهداری آنها ایجاد می کند.
صلاحی در ادامه با تأکید بر ضرورت تهیه نسخه دیجیتال نسخ خطی ایرانی و تهیه فهرست نسخه های خطی ایرانی در خارج از کشور گفت: خوشبختانه نسخ خطی داخل کشور تحت عنوان «فنخا» در حال تدوین و تکمیل است و انشاالله تا نمایشگاه بین المللی کتاب در تهران تمام چهل جلد آن که فهرست نویسی و معرفی بیش از ۳۰۰هزار نسخه خطی را دربرمی گیرد، آماده می شود ولی در زمینه نسخ خطی خارج از کشور که صدها هزار جلد را شامل می شود، باید اقدامات عاجلی کنیم تا این میراث کهن و مهم که برای همه ایرانی ها و دنیای اسلام است، از دست نرود.
اسناد و نسخ خطی باید در دسترس محققان قرار گیرد.
محمد رجبی دوانی سخنران بعدی این مراسم بود. وی در سخنانی: کار در حوزه نسخ خطی که با فرهنگ کشور در ارتباط است باقیات‌الصالحات است.
وی افزود: حدود یک ماه پیش یا کمی بیشتر در فرانکفورت و نمایشگاه معروف کتاب این شهر بودیم و برای اولین بار ۴۰ اثر را که کتابخانه مجلس چاپ کرده بود، به آنجا بردیم و متاسفانه با این حقیقت تلخ که اولین بار است کتاب های چاپ شده داخلی در عرصه جهانی عرضه شده اند، روبرو شدیم.
رئیس کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی خواستار بیرون آمدن کتب از غربت شد و گفت: ما باید سعی کنیم که کتاب های نوشته شده ایرانی ها را به جهان علم و دانش معرفی کنیم. خود من شاهد این بودم که بسیاری از ایران شناسان اظهار تاسف می کردند که کارهای ایرانی کمتر معرفی می شود.
وی ادامه داد: در کتابخانۀ مجلس به سهم خودمان این آمادگی را داریم که هر نوع خدمتی که در مورد نسخ خطی از ما بخواهند انجام دهیم. ما ۳۳ جلد کتاب در حوزه نسخه خطی منتشر کرده و ۱۱ جلد نیز منتشر خواهیم کرد.
رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی زنده یاد طباطبائی را حافظ و بانی آنچه که از اجداد بزرگ خود به جا مانده بود، دانست و در مورد دکتر دبیرسیاهی گفت: ایشان در حوزه ادبیات و تاریخ و نیز ادبیات منظوم آثار بسیاری را تصحیح کرده اند که به صورت مقاله یا کتاب وجود دارد.
رجبی در پایان سخنانش بیان کرد: قصد داریم مشروح تمام مذاکرات مجلس را از روز اول یعنی از دوران قاجار تا انقلاب اسلامی را که مجلس ملی وجود داشت، به صورت دیجیتال ارائه کنیم. همچنین سال آینده کل مذاکرات مجلس شورای اسلامی را نیز به همراه مذاکرات مجلس سنای ایران به صورت دیجیتال ارائه نمائیم.
وی با اشاره به خاطره‌ای از سفرش به کتابخانه پاکستان، گفت: در گذشته به کتابخانه پاکستان رفته بودم که در آن مکان نسخه‌های خطی را در یک جعبه حلبی نگهداری می‌کردند و روی آن گردهایی را ریخته بودند که اسناد دچار آفت‌زدگی نشود اما باید گفت که این کنار اشتباه است، اسناد و نسخ خطی باید اسکن و پس از دیجیتالی شدن در دسترس محققان و پژوهشگران قرار گیردند.
دست نوشته دانشمندان در کتابخانه ها خاک می‌خورد
آیت الله سیدجمال‌الدین دین پرور، رئیس بنیاد نهج البلاغه سخنران بعدی این همایش بود که گفت: ادبیات کهن ما مملو از نوشته هایی است که می تواند به بسط علم کمک کند. این همایش حرکت مبارکی است که باعث می شود منابع ما در دسترس عموم قرار بگیرد.
وی افزود: احیای نسخ خطی و تصحیح آنها باید به مرحله چاپ برسد، ترجمه شود و نشر پیدا کند تا مورد استفاده قرار بگیرد، محتوا و مطالبی که دانشمندان ما در طول سالیان گذشته به آنها دست یافتند امروزه تنها در کتابخانه ها خاک می‌خورد و این جای تاسف دارد.
آیت‌الله دین‌‌پرور در پایان بیان کرد: امیدوارم این همایش فتح بابی باشد که این علوم و تحقیقات نسخ خطی احیا شود و در اختیار بشریت و مردم جهان قرار گیرد.
حجت الاسلام والمسلمین منتجب نیا که در سیزدهمین آئین بزرگداشت حامیان نسخ خطی، دولت یازدهم را دولتی دارای ادبیات روز و اسلامی دانست و از رئیس جمهور و وزرای دولت خواست تا سازمان اسناد و کتابخانه ملی و ریاست آن را در نیل به اهداف بلندشان که همانا حفظ و نگهداری میراث فرهنگی ایرانیان و حمایت از محققین و پژوهشگران است، یاری نمایند.
حجت الاسلام منتجب نیا اسلام را دینی دانست که بیش از تمامی ادیان برای قلم، کتابت و نگارش احترام قائل بود و سوگند خدا به قلم را نشانه عظمت قلم در دین اسلام دانست. وی ادامه داد: شما صاحبان اندیشه با حرکت قلم در دستانتان و نگارش ایده ها و نظریاتتان از اضمحلال اندیشه جلوگیری می کنید.
در پایان این همایش از نسخه نفیس دیوان حافظ که به صورت محدود از سوی کتابخانه ملی به چاپ رسیده است رونمایی شد.