میراث مکتوب- دوره آموزشی «روش‌های شناخت خط‌های ریحان و محقق در نسخه‌های خطی» در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، برگزار شد.
این دوره با حضور دکتر علیرضا هاشمی‌نژاد، پژوهشگر حوزه نسخه‌های خطی و جمعی از مدیران، کارشناسان و محققان مجموعه آستان قدس رضوی از جمله مدیریت مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد این آستان مقدس، شنبه، پنجم مهرماه ۱۴۰۴، در تالار اندیشگاه رضوی کتابخانه مرکزی حرم مطهر حضرت رضا (ع)، برپا شد.
هاشمی‌نژاد در این کارگاه ضمن نمایش منتخبی از صفحات آثار خطی به‌ویژه نسخه‌های قرآنی همچون قرآن ابراهیم سلطان، به معرفی ویژگی‌های برخی از خط‌ها همچون محقق، ثلث و ریحان و تفاوت‌های آنها، پرداخت.
وی گفت: مهمترین ویژگی خط محقق این است که هر حرف آن فقط یک شکل در ساختار اولیه دارد. بنابراین به آن، خط درست و کامل، گفته می‌شد. همچنین این نوع خط، آسان‌ترین خط برای خواندن بوده است.
مدرس دوره افزود: قرن هشتم هجری قمری، عالی‌ترین دوره خط محقق بوده و مهمترین شخصیت خط محقق در این دوره نیز، احمد بن سهر‌وردی، بوده است.
وی تصریح کرد: وقتی چهار علامت مشخصه از یک نوع خط در نسخه مشاهده می‌شود، نمی‌توان نوع خط دیگری را برای آن نسخه خطی، ذکر کرد.
هاشمی‌نژاد با اشاره به برخی از مشکلات حرفه فهرست‌نویسان، گفت: فهرست‌نویسان در گذشته بیشتر کتاب‌شناس بودند تا هنرشناس، بنابراین آنها فقط شناخت کلی نسبت به نوع خط‌ها داشتند.
وی با تأکید بر اینکه فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی باید در قالب یک کار تیمی، انجام شود، به ارائه نکاتی پرداخت که در تشخیص نوع خط در نسخه‌های خطی به فهرست‌نویسان، کمک می‌کند.
این پژوهشگر همچنین در این دوره آموزشی، مطالبی با محوریت لزوم بازخوانی تاریخ خوشنویسی به‌ویژه در برخی از دوره‌ها، اهمیت شیراز به‌عنوان یکی از مهمترین مناطق اثرگذار در تحولات خوشنویسی کشور، بروز تحولات مهم در خط محقق در ایران و…، بیان کرد.
گفتنی است، این برنامه آموزشی با مشارکت فعال حاضران همراه بود و هاشمی‌نژاد ضمن پاسخ به پرسش‌ها، از شرکت‌کنندگان خواست تا نوع خط و دوره تاریخی برخی از نسخه‌های خطی معرفی شده در دوره را، تشخیص دهند.
منبع: کتابخانه آستان قدس رضوی