میراث مکتوب- آیین نکوداشت پنجاهمین سالگرد درگذشت مرحوم حاج حسین آقا ملک چهارشنبه 5 مرداد 1401 با پیام رییس جمهوری اسلامی ایران و حضور دکتر مالک رحمتی، قائم‌مقام تولیت آستان قدس رضوی، دکتر سیدمهدی خاموشی رییس سازمان اوقاف و امور خیریه، مهندس جعفر عباس‌پور سرپرست سازمان موقوفات ملک و شمار گسترده دوستداران فرهنگ به میزبانی کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد.
دکتر مالک رحمتی قائم‌مقام تولیت آستان قدس رضوی با تبیین جایگاه وقف در اندیشه و روش حاج حسین آقا ملک، توجه و اعتلای روح وجسم انسان را نتیجه و فلسفه وقف هوشمندانه آن واقف بزرگ دانست و گفت: تبیین تربیت اسلامی را می‌توان در دو کلمه روح سالم در جسم سالم خلاصه کرد که حاج حسین آقا ملک این دو بال را برای رشد و پرورش انسان درک کرد و در این راه مال و ثروت خود را بخشید.
رحمتی با بیان این که متاسفانه بزرگ مرد تاریخ وقف حاج حسین ملک به درستی به جامعه معرفی نشده است، گفت: برپایی این بزرگداشت، با محوریت معرفی و شناسایی این واقف بزرگ و فرهنگ دوست تدارک دیده شده است.قائم‌مقام تولیت آستان قدس رضوی با اشاره به تلاش و اهتمام آستان قدس رضوی بر حفاظت و حراست از موقوفات و توجه به نیات واقفان نیک‌اندیش، گفت: در بازدید تولیت آستان قدس رضوی از موزه ملک، چند محور مورد تاکید ایشان قرار گرفت که در صدر آن تاکید بر عمل به نیات واقف بود.
وی تاکید کرد: در حقیقت ما امانتدار موقوفات هستیم و از همین رو باید در حفظ، حراست و نگهداری آن نهایت تمام تلاشمان را به کار بگیریم.
وی گفت: مرحوم حاج حسین آقا ملک نیت بسیار هوشمندانه‌ای در وقفیات خود داشته است که با دقت بر ابعاد نیات آن مرحوم، با مجموعه ای از مبانی عملی و نظری در حوزه‌های فرهنگی و دینی مواجه می‌شویم.
به گفته وی، می‌توان تبیین تربیت اسلامی را در دو کلمه روح سالم در جسم سالم خلاصه کرد که حاج حسین ملک این دو بال را برای رشد و پرورش انسان درک کرد و در این راه مال و ثروت خود را بخشید.
وی در همین رابطه ادامه داد: از همین رو تعداد کثیری از وقفنامه‌ها صرف بیمارستان‌ها و امور درمانی شده است؛ مردم پس از درمان نیازمند یک فکر سالم هستند که این فکر توسط کتاب که هویت و تاریخ وفرهنگ ما است، تامین می‌شود.در واقع موزه‌داری و نگهدای و حفاظت از اشیاء تاریخی جزیی از هویت ما هستند.
قائم‌مقام تولیت آستان قدس رضوی با بیان این که این هویت ماست که ما را به تمدن بزرگ ایرانی و اسلامی گره می‌زند، گفت: برخی از حکومت‌های جعلی به دنبال هویت هستند چون اگر هویت بسازند می‌توانند تمدن داشته باشند، اما اگر امروز ما از تمدن نوین ایرانی- اسلامی سخن به میان می‌آوریم، پایه‌های آن در همین موزه‌ها و کتابخانه‌ها و هزاران جلد آثار نفیس تاریخی و کتاب‌های خطی بی‌نظیری نهفته است که در این مجموعه موجود است.
رحمتی در بخشی دیگر از سخنانش یادآور شد: ما در این دوره جدید بر اساس منویات تولیت آستان قدس رضوی وظیفه داریم به عنوان امانتداران وقف، به انجام تمام کلمه به کلمه وقف نامه‌ها و نیت واقفان اهتمام بورزیم و البته خداوند را نیز شاکریم که در این مدت تلاش کرده‌ایم این تکلیف و امانتداری را به بهرین نحو اجرا کنیم.
رحمتی با اشاره به این نکته که باید برای بهتر عمل کردن و بهبود کمی و کیفی خدمات و توسعه این موقوفات بیشتر توجه کنیم، گفت: موزه ملک با مجموعه خدماتی که ارائه می‌دهد، در شمار پیشرفته‌ترین و به روزترین موزه‌های کشور به حساب می‌آید. ما در این مجموعه دسترسی الکترونیک به آثار را داریم که در نوع خود بی‌نظیر است.در واقع نکوداشت واقعی حاج حسین ملک همین است که ارائه خدمات در موقوفات آن مرحوم همواره در مسیر توسعه و پیشرفت باشد.
ضرورت معرفی جهانی کتابخانه و موزه ملی ملک
قائم‌مقام تولیت آستان قدس رضوی افزود: سیاست بعدی ما در کنار حفظ نیات واقف ارائه خدمات کیفی و کمی است، اگر بتوانیم این موقوفه را از طریق ارائه خدمات به دنیا معرفی کنیم می توانیم به توسعه فرهنگ وقف کمک کنیم.که دراین راستا، اگر موقوفات ملک را پویا، با نشاط و با رویکردهای «دانش پایه» مدیریت کنیم، خود تبلیغ عملی وقف است که در این خصوص جای کار بسیاری وجود دارد.
رحمتی توجه به توسعه وقف فرهنگی را از دیگر سیاست‌های جدید آستان قدس رضوی برشمرد و گفت: توسعه موقوفات از جنس موقوفات حاج حسین ملک در تبیین و ترویج وقف فرهنگی و علمی به ما کمک می‌کند که متاسفانه در این حوزه آن طور که باید کار نشده است.
وی متذکر شد: همه چیز در این دنیا از بین رفتنی است اما تنها مقوله ای که ازبین نمی رود و ماندگار خواهد بود وقف است، اگر این مقوله مهم که برای دنیای کنونی حرف دارد به درستی ترویج یابد تحول اساسی در عرصه فرهنگی و خدماتی کشور به وجود می آید؛ در واقع وقف یک کارخانه تولید بین نسلی است و نسل انسان را تکان می دهد.
قائم‌مقام تولیت آستان قدس رضوی سپس پیام رییس جمهوری اسلامی ایران به این آیین نکوداشت را برای مهمانان قرائت کرد.
فیلم و نماهنگ گزارش بازدید حجت‌الاسلام و المسلمین احمد مروی تولیت آستان قدس رضوی از کتابخانه و موزه ملی ملک در میانه این آیین به نمایش درآمد.
رییس سازمان اوقاف و امور خیریه نیز در ادامه این آیین نکوداشت با اشاره به این که وقف در نهاد بشری معنای ویژه و متعالی دارد، افزود: در دیگر کشورها نیز موضوع وقف مورد توجه قرار دارد و و وقف‌هایی بسیار در حوزه‌های دانشگاهی، علمی، خیریه، بهداشتی، درمان و رفاه عمومی و … از سوی مردم انجام شده است. در واقع وقف برای مردم موجبات تعالی و آسایش زندگی آنان است که در موقوفات دیگر کشورها نیز همین کارکردها نهفته است.
وی ادامه داد: زمان به سرعت در حال تغییر است و شایسته است کتابخانه ملک و مخزنی که در این کتابخانه موجود است به شبکه جهانی متصل شود و به زودی شاهد راه اندازی نخستین کتابخانه مخزنی این کتابخانه باشیم و بتوانیم خدمات مناسب به دانشجویان، پژوهشگران و دانش‌آموزان ارائه دهیم.
دکتر سیدمهدی خاموشی با بیان اینکه امروزه حجم، سرعت و دقت حرف جدی می‌زند، گفت: باید وقف علمی را بنا نهیم، در واقع ما می‌توانیم به این توسعه برسیم و پژوهش هایی که می‌تواند تاثیر گذار باشد در این کتابخانه انجام شود.در حال حاضر پژوهشگران بسیاری در ایران هستند که اتقافات بسیاری در شاخه‌های مختلف علوم رقم زده‌اند و تولیدات علمی و مقالات بسیاری فراهم شده است که باید تداوم و توسعه یابد.
وی تصریح کرد: ما باید تلاش کنیم انجام وقف‌هایی از این دست تداوم یابد در حقیقت می توانیم برای وقف، فکر جدیدی به جامعه ارایه بدهیم و زمینه‌های مورد نیاز و لزوم وقف‌های جدید را به مردم معرفی کنیم.
پخش نماهنگ «ملک جاوید» (درباره حاج حسین آقا ملک و موقوفات ملک در تهران و خراسان) و نماهنگ ارادت خادمان حرم رضوی، بخشی از برنامه‌های نمایشی آیین نکوداشت پنجاهمین سالگرد درگذشت حاج حسین آقا ملک بود.
در بخشی از این مراسم محمد‌رضا رضوان‌طلب رییس کتابخانه و موزه ملی ملک با عرض خیر مقدم به مهمانان گفت: تعبیرهایی گوناگون از این نکوداشت وجود دارد؛ بعضی آن را سوگواری می‌خوانند و برخی پنجاهمین سالگرد مرحوم حاج حسین ملک می‌دانند؛ اما من معتقدم «هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق». از این‌رو گرد هم آمده‌ایم تا یاد این واقف و نیک‌اندیش عاشق و بزرگ را گرامی بداریم.
مهندس جعفر عباس‌پور سرپرست سازمان موقوفات ملک نیز در این نشست یادآور شد: شاید مناسب باشد بگویم تولیت آستان قدس رضوی ماموریت صیانت و بهره‌وری و توسعه موقوفات حاج حسین آقا ملک را داده‌اند. این موقوفات شامل حدود 65 هزار هکتار املاک اراضی کشاورزی، مرتعی مستغلات شهری و روستایی و 127 حلقه چاه و حقابه و قنات و چشمه و همچنین کتب و اشیا تاریخی است. این ماموریت در قالب هفت دفتر املاک و اراضی در تهران، مشهد، چناران، فریمان، گلبهار و تربت‌جام و همچنین سه گاوداری با بیش از 4500 راس دام و چهار مجتمع عظیم زراعی و باغی انجام می‌پذیرد.
او افزود: حاصل این تلاش و ماموریت در آستان قدس رضوی مطابق نیت واقف خیر‌اندیش در حوزه نشر و فرهنگ و بهداشت و درمان و مشخصا برای توسعه و اداره کتابخانه و موزه ملی ملک، بیمارستان ثامن‌الائمه چناران، بیمارستان سجادیه تربت‌جام و همچنین ساخت بیمارستان در فریمان هزینه می‌شود. امیدوارم ترویج و احیای وقف در حوزه فرهنگی و سلامت موثر باشد.
آیین نکوداشت پنجاهمین سالگرد درگذشت حاج حسین آقا ملک با شعرخوانی محمد‌حسین ملکیان، شاعر آیینی و رونمایی از کتاب‌های تازه منتشرشده انتشارات کتابخانه و موزه ملی ملک پایان یافت. کتاب‌های «روزگار ملک»، «رقم‌ها و فرمان‌های صفوی و قاجار»، «مکاتبات ناصرالدین‌شاه با کامران میرزا نایب‌السلطنه» و «فهرست توصیفی نسخه‌های خطی پزشکی و علوم وابسته» در پایان این آیین با حضور دوستداران فرهنگ رونمایی شدند.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه ملک