میراث مکتوب- مراسم نکوداشت دکتر سید محمدمهدی جعفری، نویسنده و پژوهشگر متون دینی، شامگاه 29 آبان 1402 از سوی خانه اندیشمندان علوم انسانی و با همکاری برخی نهادهای دیگر از جمله انجمن علمی مطالعات نهج‌البلاغه کشور و با حضور شخصیت‌های علمی برگزار شد.
آیت‌الله سیدجمال‌الدین دین‌پرور، مؤسس بنیاد نهج‌البلاغه، شامگاه ۲۹ آبان در مراسم نکوداشت استاد سیدمحمدمهدی جعفری، نهج‌البلاغه‌پژوه برجسته که در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، اظهار کرد: ایشان آثاری درباره نهج‌البلاغه تألیف کرده‌اند که مورد توجه محققان و عموم مردم است.
دین‌پرور با بیان اینکه ۲۰۰ سال بعد از تألیف نهج‌البلاغه حتی یک نفر در سند آن تشکیک نکرده است، اظهار کرد: بعد از ۲۰۰ سال ابن خلکان عبارتی نوشت که مایه تعجب است فردی که ملا بوده است اینطور حرف غیرعلمی بزند؛ ابن خلکان از مریدان یزید بوده است و دیوان یزید را تصحیح کرد. این همه کتاب را رها کرد و به سراغ یزید رفت. ضمن اینکه او از نظر اخلاقی مشکل داشت، زیرا عاشق یک شاهزاده بود و در حالت مستی از دنیا رفت.
رئیس بنیاد بین‌المللی نهج‌البلاغه افزود: متاسفانه حرف نادرستی که او زده است تا قرون متمادی منتقل شد و افراد بسیاری به آن استناد کردند و حتی در دوره معاصر هم در حجاز کسی این حرف را تکرار کرد که آیت‌الله سبحانی پاسخ او را دادند. نهج‌البلاغه تلقی به قبول شده و سابقه شریف رضی از نظر علمی و ثقه بودن مورد توجه عام و خاص است و در نقل مطالب وسواس علمی داشت. این کتاب در دهه‌های اخیر متن درسی مقاطع مختلف بوده است و محتوای آن نیازی به سند ندارد و با وجود تلاش برای منزوی کردن آن، اعتلا پیدا کرده است.
دین‌پرور با اشاره به تقطیع نهج‌البلاغه از سوی سید رضی، گفت: یکی از علل ماندگاری نهج‌البلاغه، تقطیع آن است، زیرا یک فقیه و محدث طوری تقطیع می‌کند که به محتوا لطمه وارد نشود. به نظرم وقتی ابن خلکان این شبهه را مطرح کرد، نهج‌البلاغه جایگاه خود را حفظ کرد. طبق تاریخ یعقوبی، ۴۰۰ خطبه نهج‌البلاغه زبانزد بود. اگر در دوره خلفا این کتاب رسمیت یافته بود، خلفا باید پاسخگوی کارهای خود می‌شدند. لذا سعی شد آن را به حاشیه برانند و این سخن نیازمند تحقیق بیشتر است. آقای جعفری عمری را در این مسیر سپری کردند و آثارشان ماندگار شده است.
نهج‌البلاغه تعطیل‌بردار نیست
در ادامه نجفقلی حبیبی، استاد فلسفه دانشگاه تهران، با بیان اینکه آقای جعفری عمر خود را از جوانی تاکنون صرف نهج‌البلاغه کرده است، گفت: نسل جوان محقق از زحماتشان استفاده خواهند کرد و ایشان راه‌های سخت را گشوده و مسیر را برای نسل جوان گشوده است. نهج‌البلاغه کتاب شگفت‌انگیزی است و معماهایی دارد که باید حل شود، زیرا هر قدر جامعه پیش می‌رود با گرفتاری‌های متعددی روبه‌رو می‌شود و نهج‌البلاغه هیچ‌گاه تعطیل‌بردار نیست و مانند زندگی دائماً در حرکت و نوسازی است.
وی افزود: استادان بزرگواری مانند آقای جعفری که عمری را صرف این کتاب کرده‌اند می‌توانند در کنار قرآن کریم، مطالب جدیدی در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و… از این کتاب شریف فراروی ما قرار دهند. نهج‌البلاغه از مصدری مقدس و الهی صادر شده و از سرچشمه وحی نبوی سیراب شده است. لذا نسخه‌های زیادی برای اصلاح دردهای جامعه دارد. نهج‌البلاغه کتاب سیاست و دینداری و حل معضلات اجتماعی است و همگی باید این کتاب را راهنمای زندگی و مشی اجتماعی و سیاسی خود قرار دهیم.
همراهی علم و عمل در وجود استاد جعفری
همچنین حجت‌الاسلام محمدعلی خسروی، از دوستان و همراهان سید محمد مهدی جعفری در سخنانی گفت: سیر تکاملی انسان زمانی موفق است که به دو عامل مهم تکیه کند؛ اول داشته‌های علمی درست و دیگری توأم کردن علم با عمل است و آنچه را اندوخته است به کار بگیرد؛ علم به تنهایی مفید نیست و عمل بدون علم به هلاکت منجر می‌شود. استاد سید محمد مهدی جعفری در حوزه علوم قرآن و حدیث دانش فراوانی را فراگرفتند و نشر دادند. عده‌ای قرآن را گرفتند و گفتند حسبنا کتاب الله و عترت را رها کردند و برخی هم به بهانه تمسک به عترت، قرآن را کنار نهادند و آنها گمراهند، زیرا پیامبر فرمود به این دو تمسک کنید.
خسروی با ذکر اینکه اگر این تفکر مبنای کار باشد، انسان از قرآن و احادیث بهره خواهد برد، افزود: در کتاب «پرتوی از نهج‌البلاغه» اثر استاد جعفری در شرح بخش دوم خطبه آمده است: شناخت خدا و رسیدن به توحید ناب و آموختن حقیقت قرآن جز از طریق امامان حق امکان‌پذیر نیست. دو نکته در این جمله است؛ اولاً هدف اساسی، قرآن به عنوان ثقل اکبر است. ثانیاً برای رسیدن به حقیقت ثقل اکبر نیازمند ثقل اصغر یعنی امامتیم و این تلفیق و برداشت درست از قرآن و عترت است. ممکن است انسان قرآن و نهج‌البلاغه را خوب بداند، ولی به دنبال آن عمل نباشد؛ پیام اصلی نهج‌البلاغه بعد از شرح توحید ناب، عدالت اجتماعی است که در جامعه ما ضروری است. عدالت شامل مبارزه با ظلم تا رفع فقر و تبعیض و تلاش برای تحقق اسلام ناب می‌شود. استاد جعفری قبل از انقلاب این آموزه‌ها را خواندند و اجرا کردند. لذا از زندان اوین سر درآوردند و سال‌ها زندان ستمشاهی را تحمل کردند. اعتقادشان به اجرای عدالت اجتماعی ایشان را وادار کرد تا بعد از انقلاب اهدافی را اجرا کند.
بزرگداشت پیشکسوتان علمی؛ نیاز جدی جامعه
علی اصغر قاسمی، رئیس خانه اندیشمندان علوم انسانی، با بیان اینکه صد و هشتاد و یکمین آئین خانه اندیشمندان به اندیشمند فرزانه و پیشکسوت، محمد مهدی جعفری اختصاص دارد، گفت: ایشان زبانزد عام و خاص هستند. برپایی چنین مراسمی نیاز جدی جامعه است، ولی چندان مورد توجه ما نبوده است. طبق فرهنگ ایرانی و اسلامی، بزرگان باید در صدر باشند، ولی متاسفانه امروز کمتر شاهد آن هستیم. تجلیل از مقام عالمان، تجلیل از علم و فضیلت است و امیدواریم چنین مراسمی چراغ امید و آگاهی را در جامعه پرفروغ نگه دارد و مانع نومیدی شود.
تدوین سرفصل‌های درس نهج‌البلاغه
در ادامه محمد هادی امین ناجی، رئیس انجمن علمی مطالعات نهج‌البلاغه، با اشاره به اینکه این مراسم به منظور بزرگداشت شخصیتی کریم، نجیب، محترم و عالم برگزار شده است و با پرداختن به خطبه ۸۱ «أَیُّهَاالنَّاسُ، الزَّهَادَةُ قِصَرُ الاَْمَلِ، وَالشُّکْرُ عِنْدَ النِّعَمِ، وَالتَّوَرُّعُ عِنْدَ الْمَحَارِمِ، فَإِنْ عَزَبَ ذلِکَ عَنْکُمْ فَلاَ یَغْلِبِ الْحَرَامُ صَبْرَکُمْ، وَلاَ تَنْسَوْا عِنْدَالنِّعَمِ شُکْرَکُمْ، فَقَدْ أَعْذَرَ اللهُ إِلَیْکُمْ بِحُجَج مُسْفِرَة ظَاهِرَة، وَ کُتُب بَارِزَةِ الْعُذْرِ وَاضِحَة» گفت: این خطبه به موضوع زهد و سپاسگزاری اشاره کرده و فرموده است: هوشیار باشید که حقیقت زهد و پارسایی، کوتاهی آرزوست و شکر به هنگام پیش آمدن نعمت و خودداری هنگام پیش آمدن حرام‌ها، اما اگر این ملکه نفسانی و فرشته آسمانی، زهد و پارسایی نهان شد و از شما روی‌گردان مراقبت باشید که تمایل بر حرام بر صبر و استقامت شما چیره نشود و هنگام پیش آمدن نعمت، وظیفه شکرگزاری را فراموش نکنید که خداوند با حجت‌های آشکار و کتب آسمانی، راه بهانه‌جویی را بسته است.
امین ناجی تصریح کرد: این سخن بزرگ مولا ما را بر آن می‌دارد که در احترام به نعمت‌های موجود اعم از نعم طبیعی و نعم انسانی فروگذار نکنیم. در میان این نعمت‌ها، بزرگان و ستارگان آسمان علم و فضیلت و تقوا کم‌شمارند و در بین نهج‌البلاغه‌پژوهان بزرگ نمی‌توان از چهره شاخص محمد مهدی جعفری گذشت. ایشان داعی زندگی و سیره علوی و مردی از تبار نیکان از شهر برازجان در استان بوشهر بود. در روند انقلاب اسلامی حضور داشت و درس نهج‌البلاغه را در زندان در کنار بزرگانی چون آیت‌الله سید محمود طالقانی آموخت و در طول عمر بابرکت خود از کوششی برای نهادینه کردن بنیادهای علمی نهج‌البلاغه دریغ نورزید و مشارکتی فعالانه، عالمانه و صمیمانه داشت. در تنظیم رشته‌های مختلف نهج‌البلاغه نمی‌توان نام ایشان را در ردیف اول ذکر نکرد.
امین ناجی با بیان اینکه دانشجویی از دانشجویان نهج‌البلاغه نیست که به نحوی پای درس ایشان ننشسته باشد، گفت: ایشان علاوه بر حضور در تدوین سرفصل‌های نهج‌البلاغه، برای تأمین این منابع هم دست به قلم بود و قصد داریم مجموعه درس‌های شرح نهج‌البلاغه ایشان را در انجمن علمی مطالعات نهج‌البلاغه، که ۸۰ جلسه آن برگزار شده است، به زیور طبع بیاراییم. بعد دیگر علمی ایشان هم در حوزه مجلات و نشریات مرتبط با نهج‌البلاغه است و همواره در کنار استادانی چون آذرشب، تبرائیان و دلشاد تهرانی به تحقیق و ترویج نهج‌البلاغه پرداختند.
در ادامه مراسم پیام محمد مؤذنی، رئیس دانشگاه شیراز، قرائت شد. در بخشی از این پیام آمده است: اهتمام ارزنده استاد گرانقدر، دکتر محمد مهدی جعفری، در انجام پژوهش‌های عالمانه در حوزه معرفی جایگاه امام علی(ع) و نهج‌البلاغه و سعی وافر و تلاش کم‌نظیر ایشان در ترجمه، تفسیر و ترویج محتوای این کتاب شگرف، زمینه‌ساز آگاهی و معرفت توده‌های مردم به ویژه جوانان این مرز و بوم برای شناخت خالق این جهان هستی است. ضمن قدردانی و ادای احترام به محضر ایشان، از درگاه خداوند قادر و متعال برای این استاد گرانقدر دانشگاه شیراز سلامتی و پایندگی مسئلت می‌کنم.
برای دیدن تصاویر بیشتر کلیک کنید.
منبع: ایکنا