میراث مکتوب – گرایش به زیبایی، به عنوان یک تمایل اصیل انسانی، همواره مورد توجه اصحاب خرد بوده است. شاید بتوان ادعا کرد که مطالعات پیرامون جمال و زیبایی، از کهن ترین دل مشغولی های اندیشوران بوده و گستره وسیع پهنه تاریخ، گاه به فراوانی قریحههای پراحساس، شاهد گفت و گویی پُرحرارت پیرامون آن، و گاه به انجماد ارواح تهی از ذوق، شاهد به سردی گراییدن آن بوده است.
این پیشینه، از نگاه علمی هم، در نوسان و سرشار از آرا گوناگون است. برخی به جنبه طبیعی و فطری زیبایی، برخی به بُعد مادی و ظاهری آن، برخی به ابعاد متافیزیکی و ماورای طبیعی آن و … همت گماشته و به گونههای مختلف به برافروختن روشنایی این بحث در بین دیگر مباحث علمی مبادرت ورزیدهاند.
در یک جمعبندی کلی میتوان مدعی شد به رغم ستوده بودن این تلاشها، بیشتر رویکردها در زیبایی شناسی، سطحی و محدود به زیباییهای ظاهری و محسوس است. به ویژه در عصر کنونی که بشر به بهانی تجدد همه جانبه، افزون بر بی مهری به میراث تاریخی خود، تلاش کرده هنر و زیباییشناسی را هم همانند هر عرصه دیگری، منعزل از پیشینه، عصری و دنیوی کند.
زیباییشناسی معاصر، نهتنها از معرفتشناسی، بلکه از لحاظ روش مطالعه هم با آنچه در سنت و دین رایج بود، زاویه گرفته و پیامد این فاصله، بروز مشکلات بسیاری در زمینه علمی و عملی بوده است. اما در زیبایی شناسی وحیانی، عارفان مسلمان با الهام از آیات قرآن و روایات معتبر، به باطن زیبایی بیشتر توجه کرده، خداوند را منبع زیبایی و عالم را جلوه جمال الهی یافته و بدین سان بُعد قدسی زیبایی را دریافتهاند.
تردیدی نیست که عرفان به علت موضوع و هدفش، به عنوان شاخهای مهم و علمی در بین شاخههای دانش مطرح است. چه اینکه هدف نهایی خلقت برای انسان آنگاه کشف میشود که بر اثر سلوک عرفانی، سالک بتواند حقیقت هستی را، که همان عالم لاهوت است، یافته و وحدت ملک و لاهوت را نظاره کند. عارفان مسلمان بر این باورند که به مدد مساعدت و یاری وحی، گونه ای معرفت نسبت به هستی مییابند که ایشان را در زمینه های گوناگون یاری کرده و از جمله، در تأسیس مبانی زیباییشناسی و هنر و نیز ابداع رویکرد متفاوت از آنچه در محافل هنر از گذشته تاکنون رایج بوده، توانمند می سازد.
در کتاب مبانی زیبایی شناسی در عرفان اسلامی نیز نویسنده میکوشد تا مبانی و اصول علمی زیبایی شناسی در آثار عارفان مسلمان را که ریشه در کتاب و سنت دارد، استخراج و بررسی کند. مبانی مطرح در این نوشتار، به طور عمده در چهار گروه مبانی معناشناختی، هستیشناختی، معرفتشناختی و ارزش شناختی سازماندهی شده و تلاش بر این است تا هر مبنا در قالب فصلی جداگانه و با ساختاری منطقی، بررسی شود. همچنین تبیین رابطه عرفان و زیبایی و یافتن منابع قرآنی مبانی زیباشناسی که عرفان راستین از آن بهره مند شده است از مسائل اساسی این تحقیق است. چنانکه از عنوان انتظار میرود، تلاش این نوشتار معطوف به افق گشایی از چهره مبانی زیباییشناسی عرفانی به یاری وحی به عنوان برترین ادراک یقینی و معرفت بخش، در آثار عارفان است.
کتاب مبانی زیباییشناسی در عرفان اسلامی تألیف دکتر علی کریمیان صیقلانی در ۲۸۲ صفحه و به بهای ۷۰۰۰۰ هزار ریال از سوی انتشارات سمت در اختیار علاقهمندان قرار گرفته است.