میراث مکتوب – چندی پیش در یک یادداشت، مجلد اول این فهرست که معرفی پانصد نسخه عکسی در علوم عقلی (شامل: منطق، فلسفه و کلام) از کتابخانه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی در قم را در بر داشت، معرفی شد.
اینک در این یادداشت، دومین مجلد این فهرست که پانصد نسخه دیگر (شماره ۵۰۱ تا ۱۰۰۰) را شناسانده، مرور می‌شود.
این مجلد از فهرست را مؤسسه یادشده به سال ۱۳۹۴ شمسی در ۷۶۸ صفحه با تیراژ ۵۰۰ نسخه منتشر کرده است.
در ضمن این ۵۰۰ نسخه عکسی، ۱۲۸۶ رساله معرفی شده است.
شیوۀ نگارش این کتاب، همان است که در معرفی مجلد اول گفته شد. کار گروهی در آن که معمولا در فهارس خطی دیده نمی‌شود، از امتیازات کتاب است. نام پدیدآورندگان با نقش آنها در آغاز کتاب بیان شده است.
نویسندگان در مقدمۀ کتاب، برخی از نسخه‌های نادر را ، که از چند جهت کمیاب‌اند، معرفی کرده‌اند:
نادر از جهت مؤلف و موجود نبودن در ایران، ص ۱۰ – ۱۳. (توضیح اینکه بیشتر نسخه‌های عکسی معرفی شده، بر اساس نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه‌های خارج از ایران است.
نسخه‌های نادر، از جهت خاصّ بودن موضوع، ص ۱۳.
نسخه‌های خطّ مؤلّف، ص ۱۳ – ۱۴. نکته اینکه در این فهرست، نسخه‌های سال ۶۰۲ تا قرن ۱۴ معرفی شده است.
نسخه‌های خاصّ از نظر تاریخ کتابت، ص ۱۵ – ۱۶. (از سال ۴۸۸ به بعد).
پایان بخش این فهرست، نمایه‌ها است، که در آنها ابتکار و حوصله مشهود است، به ترتیب زیر:
عنوان کتابها و رسائل، ص ۶۲۷ – ۶۶۷.
پدیدآوران (اعم از: ماتن، شارح، محشّی و …)، ص ۶۶۹ – ۶۹۷.
آثار با پدیدآوران نامعلوم، ص ۶۶۹ – ۷۰۲.
موضوعات، ص ۷۰۳ – ۷۳۸. این بخش با تقسیمات ریز و تفصیلی یکی از سودمندترین بخشها است.
کاتبان، ص ۷۳۹ – ۷۴۴.
تاریخ کتابت، ص ۷۴۵ – ۷۵۲.
محل کتابت، ص ۷۵۳ – ۷۵۴.
محل نگهداری اصل نسخه‌ها، ص ۷۵۵ – ۷۵۷. از این بخش بر می‌آید که بیشترین مراکزی که عکس نسخه‌های خطی آنها در مؤسسه امام خمینی وجود دارد، به قرار زیر است: دانشگاه میشیگان (امریکا)، کتابخانه کاشف الغطاء (نجف)، کتابخانه مجلس (تهران)، موزه مولانا (ترکیه)، دانشگاه ملک سعود (حجاز)، و الازهر (قاهره).
در مروری شتابزده بر این فهرست، دو نکته یافتم که خوب است در چاپهای بعدی تصحیح شود:
* ایضاح دفائن النواصب (ش ۷۰۲ ص ۲۸۰)، به نام فضل بن شاذان ثبت شده که خطا است. فضل بن شاذان در سده سوم می‌زیسته، در حالی که این کتاب یا همان مائة منقبة است که به شماره ۷۲۸ در همین فهرست به نام محمد بن احمد بن شاذان یاد شده، یا شاذان بن جبرئیل و هر دو در قرن ششم، و در هر حال، از آثار فضل نیست.
منهاج الیقین في فضائل أمیرالمؤمنین علیه السلام (ش ۱۳/ ۸۶۸ ص ۴۷۵) را به علامه محمدباقر مجلسی نسبت داده‌اند که این نسبت بسیار محلّ تأمل است.
در خلال مرور این فهرست، چند کتاب و رساله یافتم که می‌تواند موضوع تحقیق یا پژوهش یا پایان‌نامه قرار گیرد:
۱. إزهاق الباطل في ردّ شبه الوهابیة، نوشته محمد بن عبدالوهاب همدانی (م ۱۳۰۳ ق)، در ردّ سخنان همنامش محمد بن عبدالوهاب. شماره ۹۴۷ ص ۵۵۸.
۲. الغنیة في إبطال الرؤیة، از همو. ش ۹۵۲.
۳. المواعظ البالغة، از همو. ش ۹۶۳.
۴. مناهج الفلاح في ردّ ما استدلّته العامّة في صحة الإمامة باختیار الأمّة، ارجوزه‌ای در امامت، سرودۀ محمدعلی خراسانی حائری (قرن ۱۴)، ۳۷ برگ، نسخه کامل. ش ۹۰۹، ص ۵۲۱.
۵. جنة [کذا، و شاید: الجنة] النعیم و الصراط المستقیم في الإمامة، نوشته سید محمدحسین شهرستانی (م ۱۳۱۵)، ۵۹ برگ کامل، کتابت ۱۳۳۷، ش ۹۸۴، ص ۶۱۲.
۶. المواهب الرضویّة في دفع الشبهات المقولة والمنویة، نوشته سید محمد عصار، در پاسخ به فرقه‌های ضاله و اثبات عقاید حقه، فارسی، ۳۷ برگ، ش ۸۲۸ ص ۴۴۸.
۷. أهبة المعاد في إثبات المبدأ والمعاد، نوشته محمدرضا بن قاسم الغراوي، ش ۷۵۹.
۸. شفاء القلوب في عصمة الأنبیاء من الذنوب، از همو. ش ۱/۸۵۳.
۹. مائة حدیث، اثر سید محمد بن فرج الله قاضی دزفولی (قرن ۱۳)، مجموعه‌ای اخلاقی، ۲۸۳ برگ، ش ۸۰۴ ص ۳۸۵.
۱۰. الموجة الکوثریة في شرح القصیدة الحمیریة، نوشته هادی لکهنوی برادر مفتی میر محمد عباس، ۶۳ برگ، ش ۸۵۵ ص ۴۶۶.
منبع: رسائل و مسائل