میراث مکتوب- بیش از صد و شصت نسخۀ خطّی در گنجینۀ نسخه‌های خطّی کتابخانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دسترس متن‌پژوهان قرار گرفته است.
پس از تأسیس فرهنگستان سوم و با توجه به نظر رئیس وقت فرهنگستان مبنی بر تأسیس کتابخانه‌ای تخصصی، هیئتی متشکل از مهدی محقّق، علی رواقی، حسن شهرستانی و محمدرضا نصیری، نخستین دبیر فرهنگستان، برای خرید هدفمند کتاب و راه‌اندازی کتابخانۀ تخصصی فرهنگستان تشکیل شد. با تلاش این هئیت و بررسی و خرید مجموعه‌های خطّی و کتاب‌های تخصصی، کتابخانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در عرض پنج سال راه‌اندازی شد و مجموعه‌های درخوری را نیز در خود جای داد.
در فهرست نسخۀ‌های خطّی کتابخانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی ۱۶۱ عنوان شامل ۱۰۴ نسخه به خط فارسی، دو نسخه به خط اوستایی، یک نسخه به خط پهلوی و ۴۹ نسخه به خط عربی معرفی شده است.
در بخش فارسی، کهن‌ترین نسخه متعلق به قرن هشتم هجری (۷۹۹) است و در بخش عربی، تاریخ کتابت قدیم‌ترین نسخه، ۱۶ رمضان ۸۹۷ هجری است. موضوع نسخه‌ها در بخش فارسی شامل متون نظم و نثر، آثار دینی، اخلاقی، فلسفی و فرهنگ‌نامه‌هاست و در بخش عربی مشتمل بر موضوعات دینی و فقهی و صرف و نحو و متون داروشناسی است.
در تنظیم این فهرست نکاتی مدّنظر بوده است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود: نسخه‌ها برحسب زبان نگارش آن‌ها به دو بخش فارسی و عربی تقسیم شده و ابتدا نسخه‌های فارسی و سپس نسخه‌های عربی آمده است. سه نسخه هم که به زبان اوستایی و پهلوی است و در کتابخانۀ فرهنگستان نگهداری می‌شود، در پایان نسخه‌های عربی معرفی شده است.
برخی نسخه‌ها که شامل چند کتاب می‌شود، در ذیل یک شمارۀ اصلی ـ که شمارۀ ثبت کتابخانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی است ـ آمده است. بعضی نسخه‌ها، در عین باارزش بودن، بدون نام‌اند و گاه در آغاز و انجام افتادگی دارند. چنین موارد در این فهرست ذکر شده و با توجه به محتوای نسخه، نامی قراردادی برای آن در نظر گرفته شده است.
علاوه‌بر نسخه‌های قرآن مجید، چند نسخۀ مجزا از هر جزء قرآن نیز در کتابخانه موجود است که به‌دلیل نداشتن اطلاعات دربارۀ کاتب، خطاط، تاریخ کتابت، و مواردی ازاین‌دست، در این مجموعه نیامده است. مواردی اندک نیز به‌دلیل کیفیت بسیار نامطلوب نسخه و محتوای نامشخص آن، در این فهرست نیامده و از شماره‌گذاری و ثبت کتابخانه نیز نشده‌اند.
فهرست نسخه‌های خطّی کتابخانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی که به‌همّت محمدرضا نصیری، عضو وابستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گردآوری و تدوین شده، به‌ضمیمۀ شمارۀ بیست‌وهفتم مجلّۀ نامۀ فرهنگستان منتشر شده است.
فهرست نسخه‌های خطّی کتابخانۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ۱۵۰۰ نسخه و به‌بهای ۴۰۰۰۰ریال در اختیار علاقه‌مندان و پژوهشگران قرار گرفته است.
