میراث مکتوب- فصلنامۀ «عرشۀ شعر ۲» با محتوای یادداشتهایی در ادبیات و هنر شیعی منتشر شد. این مجموعه با گردآوری رضا بیات و زیر نظر مؤسسۀ فرهنگی هنری سلیس (ادبپژوهی شیعه) به چاپ رسیده است.
بیات، در سرمقالهای که برای این شماره نوشته است، به دو نکته دربارۀ ملاکهای زیباییشناسی در ادبیات پرداخته و زیباییشناسی در دورههای مختلف ادبی را متفاوت دانسته است. از منظر وی ما برای بخش مهمی از ادبیاتمان بوطیقا تعریف نکردهایم و نمیدانیم زیبایی ادبیات دینی به چیست؟ زیرا تعریف نشده است.
گردآوردندۀ «عرشۀ شعر» از مخاطبان میخواهد تا به ادبیات فقط از دریچۀ زیبایی نگاه نشود، بلکه آن را سندی تاریخی و اجتماعی در نظر بگیرند؛ سندی از اینکه مردم در قرن هشتم چگونه زندگی میکردند، در قرن دوازده چطور. بنا به آنچه بیات نوشته، با این نگاه است که آثار ارزش پیدا میکنند و متون ادبی بهترین گزینه برای بررسی تاریخ اجتماعی میشود. فصلنامۀ عرشۀ شعر در تلاش است با این دو رویکرد به ادبیات شیعی بپردازد و در کنار ملاکهای زیبایی، آن را در ادوار مختلف تاریخی بررسی کند.
بیات با اشاره به بررسی و تحقیق دربارۀ موضوعات مختلف ادبی در پایاننامهها، مینویسد: «یکی از اصلیترین عناصر فرهنگ ما که در ادبیاتمان، در هنرمان، در تمام زندگیمان خودش را نشان میدهد، دین است و ما میخواهیم عنصر دین را بررسی کنیم و بدانیم کی، چقدر و چطور در ادبیات وارد شده است. گاهی اوقات در ادبیاتی که ظاهرش اصلاً نشان نمیدهد دینی باشد، رگههایی از باورهای مذهبی و یا ضدمذهبی را میبینیم».
«عرشۀ شعر» در ده بخش تهیه شده است. در بخش نخست نقد و نظر جای گرفته که در آن مطالبی از سیدمهدی شجاعی، محمدرضا سنگری و آنهماری شیمل و دیگر پژوهشگران منتشر شده است.
عصر پیش از صفوی بخشی است که در آن به ادبیات شیعی در آن دوره پرداخته شده و در بخش بعدی به عصر صفوی و اشعار حزین لاهیجی، محتشم کاشانی، تصویرسازیهای سلیم طهرانی و معرفی اشعار صائب تبریزی اشاره شده است.
عصر قاجار و پهلوی دو بخش دیگر این فصلنامه است که در یکی اشعاری از ناصرالدین شاه، سروش اصفهانی و حیران یزدی و در بخش بعد مطالبی از جمله معرفی دیوان آذر خراسانی، و رباعی شیعی از نیما یوشیج در اختیار خوانندگان قرار گرفته است.
نگاهی به نینامۀ قیصر امینپور و بررسی مکتب رمانتیسم در دفتر «از شرابههای روسری مادرم» در بخش عصر انقلاب گنجانده شده است. متون ادبی عربی، ترکی و اردو سه بخش دیگر این فصلنامه هستند. هنرهای شیعی بخش پایانی فصلنامۀ عرشۀ شعر است. در این بخش مطلبی از میثم توکلیبینا، دربارۀ خاستگاه عَلَم در عزاداری شیعی، تجلی مؤلفههای نمادین در حدیث ثقلین و درآمدی بر سبکشناسی تعزیه منتشر شده و در اختیار علاقهمندان قرار گرفته است.
فصلنامۀ «عرشۀ شعر ۲» با گردآوری رضا بیات منتشر شده و به بهای ۹۵ هزار تومان در اختیار علاقهمندان ادبیات شیعی قرار گرفته است.
مریم مرادخانی