میراث مکتوب- مراسم بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی به همت معاونت میراث‌فرهنگی کشور و پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با همکاری اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان خراسان رضوی و موزه ملی ایران روز سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ در موزه ملی ایران برگزار شد.
خیزش در آگاهی ایران و رستاخیزی بی‌نظیر در زبان فارسی
حکمت‌الله ملاصالحی پیشکسوت باستان‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران صحبت‌های خود را با عنوان «ایران چگونه ماند؟» آغاز و خراسان را طلوع‌گاه تاریخ نبوی و معنوی ایران عنوان کرد که فردوسی در آنجا طلوع می‌کند و در این طلوع‌گاه ما ادامه پیدا کرده‌ایم.
او با بیان اینکه فردوسی در گسلی سنگین خیزشی عظیم در آگاهی ایران و رستاخیزی بی‌نظیر در زبان فارسی را موجب شد، ادامه داد: فردوسی رشته اتصال و حلقه پیوند محکم میراث ایران باستان با ایران در عصر اسلام است. اگر ابزار غنی شناخت، حکمت و خرد را نداشتیم و خیزش فردوسی نبود که حکمت ایرانی را به فهم قرآن فرا خواند هیچ گاه تمدن اسلامی پدید نمی‌آمد.
ملاصالحی با اشاره به اینکه بسیاری فکر می‌کنند میان ایران باستان و ایران پس از اسلام شکاف وجود دارد، یکی از ویژگی‌های ایران را پیوستگی تاریخ آن عنوان کرد.
این باستان‌شناس پیشکسوت با اشاره به اینکه در تمدن مدرن نیاز به بازخوانی تاریخ داریم، ۶۰ هزار بیت شاهنامه را میراثی عنوان کرد که تمام حکمت و فرزانگی عهد باستان در آن گنجانده شده است.
خدمت فردوسی به زبان فارسی
رضا سامه مدیرکل امور پایگاه‌های وزارت میراث‌فرهنگی نیز با بیان اینکه فردوسی را نه به‌عنوان یک ادیب و شاعر بلکه به‌عنوان یک میراث‌بان ارج می‌نهیم، ادامه داد: فردوسی با خدمت به زبان فارسی به‌عنوان مهم‌ترین میراث‌فرهنگی ما نقش تاریخی خود را ایفا کرده و برای همه ما الگو و الهام بخش است.
او افزود: ما باید از اثرش شاهنامه الهام بگیریم و به زادگاهش توس توجه و از ظرفیت‌های موجود به‌منظور معرفی آن استفاده کنیم.
سامه با تاکید بر نهادینه کردن این الگو در اقدامات، برنامه ها و ماموریت‌ها، ادامه داد: نباید توس را که یک کانون تمدن‌ساز بوده به یک ناحیه شهری تقلیل دهیم. توس نه فقط برای ما ایرانی‌ها بلکه برای دنیا نماد است و مسائلش باید در سطح جهانی مطرح شود. او در پایان صحبت‌هایش بر اهمیت ثبت جهانی و معرفی توس به دنیا تاکید کرد.
شاهنامه میراث گران‌سنگ فرهنگی و تمدنی ایرانیان است
مصطفی ده‌پهلوان که در مراسم بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی سخن می‌گفت، با نگاهی باستان‌شناسانه به مسئله شاهنامه و فردوسی پرداخت و گفت: در زمان اشکانیان که زمینه اصلی کار و تخصص من است، پهلوانانی بودند که از خطه خراسان بلند شدند و پرونده سلوکیان و هلنیستی‌تباران را به هم پیچیدند. در دوره اشکانی ما حاکمان محلی زیادی داریم به همین خاطر به آنها ملوک الطوایف می‌گفتند. گفته می‌شود اشکانیان تسامح و تساهل دینی داشتد و اجازه می‌دادند حاکمانشان در سرزمین‌های مختلف سکه ضرب کنند و بهاء دادند به اینکه به فرهنگ خویش بپردازند برای همین است که ما تنوع سکه حکام محلی را در ایران‌زمین داریم.
او افزود: از این نگاه به مناطق و حوزه‌های فرهنگی ایران که می‌اندیشم؛ می‌دانیم که زاگرس کانون نوسنگی شدن و خارج شدن انسان از غار و اهلی کردن غلات و دام است. خوزستان، فارس، کرمان، سیستان و خطه جنوب آغاز مدنیت و شهرنشینی و پیچیدگی تعاملات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی هستند و اما خطه خراسان؛ کانون حفظ و پاسداشت زبان فارسی و پهلوانانی است که در مقابل بیگانگان ایستادند. تنوع قومی و فرهنگی ایران باعث شد که ما انسجام و همبستگی ملی‌مان را تا به امروز داشته باشیم.
ده‌پهلوان با بیان‌اینکه زبان فارسی روح و جان این سرزمین است، تصریح‌کرد: اگر اقوام مختلف را اعضای یک پیکر بدانیم، زبان فارسی روح و جان ایران و عامل اصلی همبستگی ملی اقوام ایرانی است به همین خاطر است که می‌بینیم شاهنامه در میان اقوام مختلف با زبانها، گویش‌ها و لهجه‌های مختلف حضور دارد و امروز نمونه‌هایی از آن را بصورت شاهنامه خوانی ترکی، لری، بختیاری می‌بینیم.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری اظهار کرد: بی‌شک اگر فردوسی نبود ما امروز به فارسی سخن نمی‌گفتیم همچون کشورهایی که زبان چند هزار سال پیش خود را از دست داده‌اند، زبان فارسی و فرهنگ ایرانی بود که مغولان و ایلخانان خشک و جبار را در خود جذب و آنان را شیفته فرهنگ ایرانی کرد. ایرانی که بقول استاد حکمت‌الله ملاصالحی طلوع‌گاه سنت نبوی است. پس چه چیزی در فرهنگ ایرانی وجود دارد که نخستین بار بشر در این نقطه به وحدانیت رو می‌آورد، زبان فارسی که خیلی از صاحب‌نظران همچون اقبال لاهوتی آن را زبان ضد استعماری خوانده‌اند، شاهنامه سیمای خرد، عقلانیت، تدبیر، انسانیت، ایثار، شهادت و مردانگی است.
ده‌پهلوان، شاهنامه را میراث گران‌سنگ فرهنگی و تمدنی ایرانیان دانست و گفت: سراسر شاهنامه مملو از قصه دفاع، غیرت، مردانگی، میهن‌پرستی و سرشار از عشق و عاطفه، طهارت و پاکی است.فردوسی، مولوی، سعدی، حافظ و عطار اسطوره‌های فرهنگ ایران هستند که ایران را جهانی کرده‌اند و هر کجا تا به امروز عرضه شدند خواهان داشتند. فردوسی قوه غضب و شهوت نیست قوه عقل و شجاعت، توأم با لطافت، عاطفه و جهان شمولی است. هرچه در باب شاهنامه بگوییم کم گفته‌ایم.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری در خصوص شاهنامه و فردوسی گفت: ایشان در این خصوص می‌فرمایند «من با شاهنامه مأنوسم، فردوسی؛ حکیم ابوالقاسم فردوسی است، به یک داستان‌سرا و حماسه‌سرا حکیم نمی‌گویند، حکیم را ما نگفتیم صاحبان فکر و اندیشه در طول زمان گفته‌اند، شاهنامه پر از حکمت و معارف ناب الهی است.»
همچنین رجبعلی لباف خانیکی سرپرست کاوش‌های باستانی توس با موضوع «مروری بر کاوش‌های باستان‌شناسی در توس» به سخنرانی پرداخت. در این مراسم آزاده حیدرپور عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری «روایت گردآفرید و سهراب» را بازخوانی کرد و محمدرضا معجونی به نقالی و شاهنامه خوانی ترکی پرداخت. عسکر موسوی پژوهشگر پیشین دانشگاه آکسفورد و مشاور پیشین وزیر علوم افغانستان نیز با موضوع «زمین و زمانه شاهنامه» سخنرانی کرد.
همچنین از سه جلد کتاب انتشارات پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری «پس از فردوسی»، «شاهنامه و هویت ملی» و «داستان‌های شاهنامه به نثر روان» رونمایی شد. شاهنامه خوانی کودکان بخش دیگری از برنامه‌های این مراسم بود که توسط گروه «فرزندان ایران» آموزش دیده در خانه موزه استاد معین به سرپرستی الهه تاجیک برای حضار اجرا شد.
منبع: ایبنا