میراث مکتوب- مقالۀ «عوامل افول علوم اسلامی پس از سدۀ دهم هجری» تألیف احمد یوسف الحسن، ترجمۀ محمدجواد ناطق، یکی از مقالات نخستین شمارۀ دوفصلنامۀ میراث علمی اسلام و ایران است.
در مدخل این مقاله آمده است: «با ظهور اسلام و ایجاد اتحاد در خاورمیانۀ تحت امپراتوری اسلامی، نقش علم به دست مسلمانان افتاد. زبان عربی اندکی پس از پیدایش اسلام به قامت زبانی علمی در میان ملل در آمد. اگر سده‌های میانه، سده‌های پنجم میلادی تا حدود سال ۱۴۵۰م / ۸۵۰ق لحاظ شود می‌توان گفت مسلمانان تا پایان این گسترۀ زمانی و فراتر از آن همچنان متولی علم بودند. بعضی مورخان علم، دورۀ رهبری جهان اسلام را در علوم، تنها بین سده‌های دوم تا ششم هجری می‌دانند، در حالی که علوم اسلامی در این چهار سده در مرکز خلافت در اوج خود بود و جهان اسلام در فاصلۀ سده‌های هفتم تا دهم هجری نیز به ویژه در کشورهای شرقی همچنان بالنده و حیات خود ادامه می‌داد.»
مؤلف در ادامه به طرح مباحث خود ذیل عناوین: علوم اسلامی تا سدۀ دهم هجری، علم در دورۀ رونق دولت‌ها، رکود علم در سده‌های میانی و نیاز به دگرگونی، الهیات و نظام مدرسی، عوامل انحطاط قدرت در جهان اسلام، عوامل بومی و طبیعی، حملات خارجی، از دست دادن تجارت بین‌المللی و پذیرش کاپیتولاسیون به نفع قدرت‌های غربی، مداخلات نظامی و مستعمره‌سازی و آیندۀ علم در جهان اسلام، پرداخته است.
برای مطالعۀ متن کامل این مقاله کلیک کنید.
