میراث مکتوب- شمارۀ دوم سالنامۀ «نامۀ بایسنغر» از سوی مؤسّسۀ پژوهشی بایسنغر در هرات منتشر شد.
این نشریّه ـ چنان که در ابتدای «راه‌نمای نگارش مقاله» در ابتدای آن آمده‌است ـ به «زبان و ادبیات فارسی و تاریخ خراسان کهن با تأکید بر پژوهش‌های مربوط به هرات» می‌پردازد. به رغم اهمّیّت ویژۀ افغانستان و هرات در تاریخ و فرهنگ ایران، خراسان و زبان فارسی، به دلایل واضح، امکان تحقیقات مستمر هم برای پژوهشگران اهل و ساکن این کشور کمتر مهیّا شده‌است و هم برای پژوهشگران سایر کشورها که قصد پژوهش دربارۀ افغانستان (و به‌ویژه پژوهش‌های میدانی باستان‌شناختی، تاریخی، هنری، مردم‌شناختی و نسخه‌شناختی) داشته‌اند.
«سرنامۀ» مدیر مسئول و سردبیر «نامۀ بایسنغر»، خلیل‌الله افضلی، نشان می‌دهد که مؤسّسۀ پژوهشی بایسنغر ـ که صاحب امتیاز این نشریه است ـ با توجّه به این سابقه، هم به همکاری‌های بین‌المللی با محقّقانی از سراسر جهان می‌پردازد و هم در کنار آن به پرورش پژوهشگران در افغانستان و بالاخص در هرات؛ ضمناً کوشیده‌است در «نامۀ بایسنغر» به رخدادهایی که به تاریخ و ادبیّات هرات و خراسان ارتباط دارد نیز در کنار پژوهش‌های محلّی و میدانی توجّه کند. ادامه و توسعۀ این کوشش‌ها قطعاً در نور تاباندن بر جلوه‌هایی از گذشته و حال هرات و افغانستان تأثیری به‌سزا خواهدداشت.
این نشریّه پنج بخش دارد: جست‌وجو، هرات‌شناسی، هریوکان، عرضه‌داشت، و تازه درگذشتگان. «جست‌وجو» عمدتاً به مطالعات متون (از جمله مطالعات قوم‌شناختی و نسخه‌شناختی) اختصاص یافته‌است؛ «هرات‌شناسی» بیشتر بر آثار بازمانده از اهالی گذشته و امروز هرات و توابع آن متمرکز است؛ «هریوکان» قصد دارد به خود این افراد بپردازد؛ «عرضه‌داشت» عمدتاً حاوی گزارش کار مؤسّسه و برنامه‌های آتی آن است؛ و متأسّفانه بخش «تازه درگذشتگان» این شماره نیز پربرگ است.
عمدۀ مقالات در تمامی بخش‌ها به نوعی به هرات ارتباط دارد و به‌نظر می‌رسد در مواردی بین موضوع مقالات در سه بخش نخست همپوشانی‌ای هست که تشخیص مرز دقیق این سه بخش را برای خواننده دشوار می‌کند. شاید اگر گردانندگان مجلّه دربارۀ محتوای هر بخش توضیحی به «سرنامه» یا پس از «راه‌نمای ارسال مقالات» بیفزایند، هم خوانندگان و هم نویسندگان احتمالی مقالات برآورد دقیق‌تری از آنچه خواهند خواند یا شیوۀ نوشتن خویش داشته‌باشند.
فهرست مطالب شمارۀ دوم «نامۀ بایسنغر» بدین شرح است:
بخش نخست؛ جست‌وجو:
زندگی و کارنامۀ تومان آغا (سیّدمسعود حسینی)
اعلاخان افصح‌زاد، جامی‌شناس زبردست (اسرار رحمان‌فر)
واکاوی حکایتی از بهارستان جامی با شیوۀ فنّی ـ بلاغی (محمّدناصر ره‌یاب)
خاستگاه قوم جمشیدی بر اساس دست‌نویسی از آغاز سدۀ بیستم (الکساندرویچ سمینوف / ترجمۀ حفیظ‌اللّه جواد)
رسالۀ موسیقی شاه‌محمّد دلدوز هروی موسیقی‌دانِ دربارِ سلطان حسین بایقرا (اسداللّه شعور)
میرعبدالرّحمان حسینی هروی و شیوه‌شناسی خطّ او (نیک‌محمّد مستمند)
طعمۀ طمع دلّالان: بازسازی دیجیتالی یک شاهکار دورۀ تیموری از کتاب‌خانۀ بایسنغر سلطان (شیوا میهن)
مرمّت آرامگاه خواجه ابوالولید در هرات (عبدالواسع نجیمی / ترجمۀ سیندخت تمنّا)
تکمله‌ای بر مقالۀ «مرمّت آرامگاه خواجه ابوالولید در هرات» (همایون احمدی)
نوادگان مولانا عبداللّه جامی در هرات (عبدالهادی نصرت)
بخش دوم؛ هرات‌شناسی
کهن‌ترین نسخۀ موجود مجالس‌العشّاق (مهدی ییلاقی)
تعبیری از تحقیق و تصحیح: معرّفی و بررسی چاپ منشآت اسفزاری (علی شاپوران)
آل کرت هرات (محمّداللّه افضلی)
فرهنگ عربی به فارسی، اثری تازه‌یاب از فخرالدّین علی صفّی (مسعود قاسمی)
نگاهی به دیوان ازرقی هروی؛ تصحیحی تازه از قدیمی‌ترین دیوان فارسی هرات (خلیل‌اللّه افضلی)
محمّد بن بایسنغر و معرّفی دوسکّۀ ضرب وی در هرات (علی‌رضا حبیبی)
دورۀ دوم مجلّۀ ادبی هرات (عبدالغفور سنگانی)
بناهای تاریخی هرات (واریک بال / ترجمۀ عرفان چوبینۀ بهروز)
جایابی باغ جهان‌آرای هرات و ضرورت انجام تحقیقات باستان‌شناسی (خلیل‌اللّه افضلی – محمود عزیزی)
بخش سوم؛ هریوکان
محمّدقاسم بن درویش‌محمّد عصّار (عارف نوشاهی)
رسالۀ سلطان حسین میرزا بایقرا (ترجمه از ترکی جغتایی: احمد حسینی مروی)
بخش چهارم؛ عرضه‌داشت
گزارش کاری مؤسّسۀ پژوهشی بایسنغر
محورهای مقالات ویژه‌نامۀ نسخه‌شناسی و تصحیح متون در افغانستان
بخش پنجم؛ تازه درگذشتگان
دکتر شیراحمد نصری حق‌شناس؛ غلام‌حیدر حیدری وجودی؛ دکتر حمیرا نکهت دستگیرزاده؛ محمّداعظم ره‌نورد زریاب
«نامۀ بایسنغر» انتشار سالانه دارد، اگرچه «سرنامه» از درخواستِ خوانندگان و تمایلِ گردانندگان آن به کاهش فاصلۀ زمانی بین دو شماره خبر داده‌است. از حروف‌نگاری، صفحه‌آرایی، چاپ و صحّافی پیداست که دست‌اندرکاران نشریّه تمامی تلاش خود را به‌کار بسته‌اند تا در شکل آن نیز همانند محتوایش، در محدودۀ مقدورات خود به بهترین کیفیّت ممکن برسند. این مجلّه با شمارگان پانصد جلد و قیمت 400 افغانی در هرات منتشر شده‌است و علاقه‌مندان می‌توانند آن را در تهران از پخش کتاب جاوید (کارگر جنوبی، خیابان روانمهر، پلاک 159، طبقۀ همکف) و در مشهد از کتاب هیواد (خیابان سعدی، بازار کتاب مهتاب، طبقۀ منفی 1) تهیّه کنند.
علی شاپوران