میراث مکتوب – مراسم بزرگداشت دکتر حسن انوری نویسنده و چهرۀ ماندگار زبان و ادب فارسی روز یکشنبه ۳۱ فروردین ماه با حضور استادان و پژوهشگران در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.
در پایان این مراسم دکتر حسن انوری در سخنانی خود را خدمتگزار زبان فارسی دانست و گفت: من خدمتگزار زبان فارسی هستم اگرچه زبان مادری‌ام آذری است. از زمانی که مادرم شعری از حافظ را به من تفهیم کرد، شیفتۀ زبان فارسی شدم. در دانشکدۀ ادبیات تبریز در حضور استادانی چون ماهیار نوابی، دکتر رجائی بخارایی، دکتر منوچهر مرتضوی، استاد ادیب طوسی و استاد ترجانی زاده و در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران در حضور استاد بدیع الزمان فروزانفر، استاد جلال‌الدین همائی دکتر ناتل خانلری و دکتر محمد معین و دیگر استادان کم و بیش و به قدر استطاعت با ر موز زبان فارسی آشنا شدم. در طی بیش از سی سال خدمت در موسسه مؤسسه لغت نامه دهخدا تاریخ زبان فارسی را مرور کردم. وقتی قرار شد در مدت معینی، این فرهنگ را به فرجام برسانم شب و روز خود را در اختیار فرهنگ سخن قرار دادم.
وی افزود: اگر بپرسید چرا زبان فارسی برای منِ آذربایجانی مهم است، به شما می‌گویم که زبان فارسی مهم و شایسته شایستۀ دوست داشتن است. روزی زبان بین المللی بوده و از هندوستان تا آسیای صغیر و بالکان زیر سیطره داشته است. دیگر آن که به این زبان آثاری پدید آمده که از شاهکارهای ادبیات جهانی است. چند زبان در دنیا می‌شناسید که در آنها اثری چون شاهنامه، دیوان حافظ و دیوان شمس به وجود آمده باشد. از دیگر مزایای زبان فارسی آن است که عرفان ایرانی را به وجود آورده است. به قول دکتر شفیعی کدکنی عرفان و زبان فارسی در مواردی از هم تجزیه ناپذیرند.
دکتر انوری در ادامه اظهار کرد: تنها من نیستم که شیفته زبان فارسی‌ام. می توانم شهادت بدهم که اکثر اهالی آذربایجان زبان فارسی را دوست دارند. در تاریخ نیز سهم آذربایجان در فرهنگ فارسی قابل توجه است. برآورد کرده اند که بیش از شصت در صد استادات استادان زبان فارسی در دانشگاههای کشور از اهالی آذربایجان هستند. در تاریخ نیز سهم آذربایجان در ایجاد آثاری به فارسی به ویژه فرهنگ فارسی شایان توجه است بنده ناچیز در سخنرانی که در بنیاد شهریار تبریز کردم سهم آذربایجان را در فرهنگ نویسی فارسی بررسی کردم و نشان دادم که تعداد زیادی از فرهنگ های فارسی از زیر دست آذربایجانی بیرون آمده است.
وی افزود: فرهنگ به معنی کتاب لغت، یک عنصر مدنی است. ملت‌هایی که به لحاظ علمی سرآمد شدهاند، در عرصه عرصۀ فرهنگ‌نویسی هم تلاش بسیاری کرده‌اند. ناگفته نگذاریم که ایرانیان از قدیمی‌ترین ملت‌هایی هستند که به فرهنگ نویسی پرداخته‌اند. وجود دو فرهنگ به زبان پهلوی نشان از اهمیت موضوع و توجه به این امر دارد یکی از دو فرهنگ، فرهنگی است که گویا در آغاز نامی نداشته و بعدها به فرهنگ پهلوی معروف شده است. نسخه‌های متعددی از این فرهنگ در دست است حتی یک برگ آن در میان آثار مانوی در تورفان پیدا شده است. در فرهنگ پهلوی واژه‌ها برحسب موضوع طبقه بندی شده است از این جهت سلف فرهنگ های موضوعی است که در دوران اسلامی تالیف تألیف شدهاند فرهنگ دیگر بازمانده از زبان پهلوی فرهنگی که گویا برای حل دشواریهای اوستا تالیف تألیف شده بوده است.
اما در دوران اسلامی فرهنگ نویسی دامنه وسیعی پیدا کرد و در دو زمینه پیش رفت: فرهنگ برای زبان عربی و فرهنگ برای زبان فارسی. در عصر ما نیز شادروان دکتر محمد معین در زمان خود با تالیف تألیف فرهنگ فارسی در چهار مجلد نیاز اهل کتاب را به واژه های جدید زمان خود بر آورده کرد.
عضو پیوسته پیوستۀ زبان و ادب فارسی با اشاره به اینکه زبان در حال تحول است و فرهنگ نشان دهنده واژگان زبان در مقطع خاص تاریخی است و باید به موازات تحول دگرگون شود و فرهنگ‌های جدید نوشته شود گفت : هر سال در جهان هزاران اختراع به منصه ظهور می‌رسد و در حیطه تفکر بشری هزاران مفهوم ابداع می‌شود. همه اینها اسم می‌خواهند این اسم ها در واقع واژه های جدید هستند که باید وارد فرهنگ های لغت شود. ملتی که فرهنگ روز آمد و مطابق با نیازهای جهان امروز ندارد می‌توان گفت در دنیای امروز زندگی نمی کند. نیاز به فرهنگ لغات یک نیاز مبرم مدنی است. در سلسه فرهنگ هایی که بنده سرپرستی کرده ام و به همت انتشارات سخن نشر یافته چند فرهنگ نیز برای کودکان و نوجوانان تهیه شده است آشنا کردن کودکان با کتابهای مرجع در مرحله پیش از دبستان و بعد از آن یکی از عناصر مهم تربیت عمومی به شمار می رود کودکانی که اکنون در دبستان هستند بیست تا سی سال دیگر مصادر امور را اشغال خواهند کرد میزان شایستگی و کارایی آنان در اداره امور بستگی به نوع تربیتی دارد که اکنون از سوی خانواده ها و اولیای آموزش و پرورش درباره آنها اعمال می شود اگر بتوانیم آنان را افرادی کنجکاو و مسئول و دارای اندیشه روشمند بار بیاوریم قطعاً در شکل و نوع زندگی اجتماعی و سیاسی کشور تحول شگرف روی خواهد داد تربیت از آبشخورهای بسیاری آب می خورد یک جزء بسیار کوچک ولی لازم آن آشنایی کودکان با کتابهای مرجع است شاید امروز با توجه به گسترش اطلاع رسانی و شبکه های رایانه‌ای به جای کتابهای مرجع بگوییم ابزار مرجع ولی به هر حال مایه اولیه ابزار مرجع کتابهای مرجع است.
دکتر انوری در پایان گفت: کتابهای مرجعی که بنده سرپرستی کرده‌ام به پانزده کتاب رسیده که نخستین آنها در ۸ جلد، یکی در ۳ جلد و سه تای دیگر در دو جلد بقیه در یک جلد از سوی نشر سخن انتشار یافته و شانزدهمین کتاب که فرهنگ مترادفات باشد در دست تالیف تألیف است.
…………………………………………………
اخبار مرتبط