میراث مکتوب- غلامرضا اعوانی؛ استاد پیشکسوت فلسفه اسلامی، شامگاه ۸ مردادماه 1403 در مراسم رونمایی از کتاب «سهروردی و حکمت خسروانی؛ یادگارنامه استاد سیدحسین نصر» که از سوی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد با بیان اینکه سهروردی هنوز هم فیلسوفی ناشناخته است، گفت: هرقدر در بحر او فرو می‌رویم زوایا و مسائلی می‌بینیم که عجیب است و مسائل او کشف نشده و این نشانه عظمت فکری این بزرگمرد است.
وی افزود: یکی از مزایای بزرگ ایران در طول تاریخ، فرهنگ و فلسفه است؛ مرزهای جغرافیایی ایران همواره در حال تغییر بوده است ولی یک مرز آن که همیشه ثابت بوده است؛ مرز فرهنگ و فلسفه ایرانی. در هند آنقدر شرح بر سهروردی نوشته‌اند که حساب ندارد و چاپ نشده است و شاید شهرت او در هند بیشتر از ایران بوده است؛ همچنین در اسپانیا با اینکه اثری از سهروردی به لاتین چاپ نشده ولی آرای او در بین متفکران اندلس خوانده شده است. فلاسفه اندلس مانند ابن میمون عرب بودند و با بغداد و مراکز دیگر ارتباط فرهنگی داشتند و فلسفه سهروردی هم در بین آنان مطرح بوده است.
اعوانی بیان کرد: در کشورهای اسلامی مانند اندونزی، مصر و مالزی و … یا فلسفه را فقط از دیدگاه مستشرقان می‌خوانند یا اینکه به جای فلسفه اسلامی، اصول عقاید مطالعه می‌کنند و حکمت و فلسفه ندارند ولی باید قدر حکمت را در ایران بدانیم که البته مختص اسلام هم نیست و قبل از اسلام هم به داشتن حکمت معروف بودند.
وی افزود: یکی از اندیشمندان بزرگ یونانی که ۲۵۰۰ سال قبل می‌زیسته در مورد خاستگاه فلسفه ابتدا ایران و زرتشت را مطرح کرده است نه خود یونان را. او زرتشت را بزرگترین حکیمی می‌داند که شش‌هزار سال قبل زندگی می‌کرد و بعد حکمای عریان هند را نام برده است که البته از هند نتوانستند به یونان برسند و بعد هم از فلسفه مصر و کلدانیان و … نام برده و در نهایت از یونان اسم می‌برد؛ بنابراین ایرانیان شهره بودند و ما باید قدر این فرهنگ را بدانیم.
ایران؛ مهد بزرگان حکمت
استاد پیشکوست فلسفه اظهار کرد: فرهنگ با آموزش و پرورش از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و اگر این فرایند نباشد از بین خواهد رفت؛ الان متاسفانه ما در چنین دوره‌ای هستیم؛ به هر جهت سهروردی از بزرگترین حکمای جهان و واضع حکمت اشراق است. بزرگان حکمت همه از ایران بودند و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است؛ شهرزوری در تعبیری بیان کرده است که سهروردی از فلاسفه‌ای است که بین حکمت بحثی و حکمت ذوقی جمع کرده‌اند؛ عرفایی بودند که کشف داشتند ولی پایی در بحث نداشتند مانند حلاج و … کسانی مانند ابن‌سینا بودند که پا در بحث داشتند ولی قدمی در کشف نداشتند و از کارهای بزرگ سهروردی جمع بین حکمت ذوقی و بحثی است که شاید این کار را در حکمت یونان، افلاطون تا حدودی کرده است که البته نه به میزانی که سهروردی انجام داده، او حکمت و قرآن و برهان و عرفان را با هم جمع کرده است.
اعوانی اضافه کرد: حکمت بحثی و استدلالی مانند حکمت ارسطویی از تصور و تصدیق شروع می‌شود؛ تصور انتزاعی است ولی در علوم کشفی و ذوقی استدلال جای خود را دارد ولی فقط تصور مطرح نیست و آن سیر الی الله است یعنی سیری را به صورت کشف آغاز می‌کند و با برداشتن حجب همه را مشاهده می‌کند. سهروردی علم حضوری را وارد فلسفه کرد اما علم حضوری همان علم ذوقی و حصولی نیست بلکه در طول سیر الی الله است. علم ذوقی فوق علم بحثی و نتیجه سیر الی الله است که افلاطون هم اینطور بوده است.
وی افزود: حکمت اشراق تفسیر آیه نور «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ ۖ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ ۖ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لَا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ ۚ نُورٌ عَلَىٰ نُورٍ ۗ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ ۗ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ» است و این نور دو بخش است یکی نور درون و دیگری نور آسمان و زمین. فی بیوت اذن الله؛ آن نور بیرون و این نور درون است که از طریق تزکیه درون ایجاد می‌شود و بدون اشراق درون اشراق بیرونی هم قابل تصور نیست بنابراین ابتدا نفس باید بر اثر تزکیه به مقام اشراق برسد تا بتواند نور الهی را در تمام عالم مشاهده کند.
اعوانی با بیان اینکه سهروردی احیاگر حکمت خسروانی بود، گفت: سهروردی می‌گوید افلاطون جامع فلسفه بحثی و ذوقی بوده و ارسطو کسی است که حکمت ذوقی را تبدیل به حکمت برهانی و استدلالی کرد. او از هرمس و بودا نام برده است.
وی ادامه داد: مسئله دیگر عالم فرشتگی است؛ امروز کسی را نداریم که عالم فرشتگی و ملکوت را برای ما توضیح دهد؛ همه علومی که داریم به عالم ملکوت می‌رسد؛ وَكَذَٰلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ؛ از بزرگترین دستاوردهای سهروردی این است که این عالم را به عالم ملکوت متصل کرد از طریق نفس کلیه عالم.
تجلیل از حسین نصر
اعوانی با تجلیل از سیدحسین نصر، گفت: وی حکمت سهروردی را در ایران بازشناساند و نه تنها حکمت سهروردی و حکمت اسلامی بلکه فرهنگ اسلامی و ایرانی را به نقاط دیگر دنیا منتقل کرد لذا در سال دوهزار استاد نصر را به عنوان فیلسوف زنده از سوی کنگره جهانی فلسفه انتخاب کردند. در این کنگره بیان کردند نصر از نادر کسانی است که یک فرهنگ را در تمامی ابعاد آن به فرهنگ دیگر منتقل کرد.
وی ادامه داد: استاد نصر در سن ۳۵ سالگی کتاب حکمت خالده را با استفاده از آثار سهروردی نوشته و آورده است که من به تشویق کربن و مجتبی مینوی این کتاب را نوشتم و این نشانه ذوق و توانایی فکری و علمی او هست و باید قدر چنین افرادی را بدانیم که خدمات بزرگی به کشور و اسلام کرده‌اند.
اعوانی تصریح کرد: یکی از امتیازات اسلام نسبت به سایر ادیان این است که هیچ دینی نیست که ادیان دیگر را قبول ندارد ولی اسلام، مصدق ادیان قبل از خود است و هم فوق تاریخی است.
منبع: ایکنا