میراث مکتوب- کتاب «سه رساله در موسیقی قدیم ایران» به کوشش دکتر منصوره ثابتزاده از سوی انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی منتشر شد.
این کتاب مشتمل بر رسالۀ موسیقی نجمالدین کوکبی بخارایی، رسالۀ موسیقی خواجه عبدالرحمن بن سیف الدین غزنوی و رسالهای از مؤلفی ناشناس همراه با منظومۀ شش مقام ماوراءالنهر است.
در طلیعۀ این اثر به قلم دکتر حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، آمده است: «در تقسیمبندی علوم از منظر یونانیان، موسیقی از اجزاء فلسفۀ وسطی محسوب و در کنار علومی دیگر چون حساب، هندسه و نجوم قرار گرفت. این همنشینی موسیقی با فلسفه در تاریخ موسیقی و به ویژه موسیقی ایران مبارک و فرخنده بود زیرا به واسطۀ این همنشینی، موسیقی ارجمند و از ابعاد اصلی تفکر و اندیشه شد. از همین روست که با شکلگیری فلسفۀ اسلامی در قرون اولیه هجری، بزرگترین فلاسفه مسلمان، تألیفات گرانقدری در باب موسیقی به یادگار گذاشتند. موسیقی کبیر فارابی، رساله پنجم از رسائل اخوانالصفا و جوامع علم الموسیقی ابنسینا در شفا نخستین تألیفات جامع و بسیار فنی در تاریخ موسیقی ایران اسلامی محسوب میشوند؛ البته بعد از آثار کسانی چون ابواسحاق کندی. این پرداخت عظیم فلسفی، بستر و مبنایی گران برای اوجگیری وجه نظری و عملی موسیقی در تمدن اسلامی فراهم آورد و از همین رو بود که بزرگانی چون صفیالدین ارموی، اسحاق موصلی، زریاب کبیر و عبدالقادر مراغی در جهان موسیقی ما آشکار گشته و بسیار درخشید».
بلخاری در ادامۀ این مقدمه نوشته است: «سه رسالۀ مذکور در این کتاب، که به اهتمام سرکار خانم دکتر منصوره ثابتزاده، اینک پیش روی شماست عبارتند از: رسالۀ موسیقی نجمالدین کوکبی بخارایی، رسالۀ موسیقی خواجه عبدالرحمن بن سیف الدین غزنوی و رسالهای از مؤلفی ناشناس همراه با منظومۀ شش مقام ماوراءالنهر. از سال میلاد و وفات نجمالدین کوکبی اطلاعی در دست نیست اما بنا به این که رسالۀ خود را به نام عبیدالله خان ازبک (از خانان ازبک) نگاشته و این عبدالله یا عبیدالله در نیمه اول قرن دهم هجری میزیسته، بنابراین قطعی است که کوکبی در این قرن زندگی میکرده است. موسیقیدانی توانا که در این رساله تألیف و ایقاع (هماهنگ ساختن آوازها) را شرح داده و ابعاد و اجناس دوازده مقام آواز را بیان کرده است. گفته شده نجمالدین شش آواز را به نظم درآورده و خود ضمن آن که غزلسرایی درخور بوده آواز خوشی نیز داشته است. در باب مؤلف رسالۀ دوم نیز که از آن عبدالرحمن بن سیفالدین غزنوی است تردیدها وجود دارد اما بنا به قول موسیقیپژوه بزرگ معاصر مرحوم دانشپژوه، غزنوی در تألیفات خود متأثر از کوکبی و عبدالقادر مراغی بوده؛ بنابراین همعصر یا پس از کوکبی میزیسته. رسالۀ سوم نیز که عنوان گمنام را بر خود دارد و بنابراین نمیتوان از مؤلفش نشانی داد، در مقدمۀ خود نشان داده متأثر از رأی فیثاغوریان و اخوانالصفا در نسبت میان موسیقی و افلاک بوده است. رأی و نظری که در ابتدای این طلیعه به نقل از مولانا ذکر کردیم و البته مورد نفی و نقض بزرگانی چون فارابی در موسیقی کبیر و و ابنسینا در جوامع علمالموسیقی بود».
کتاب «سه رساله در موسیقی قدیم ایران» در شمارگان ۵۰۰ نسخه و با قیمت ۴۰ هزار تومان از سوی انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی روانه بازار نشر شده است.