بُعد علمی تمدن اسلامی به اندازه ای برجسته است که شناخت این تمدن بدون توجه به جریان های علمی موجود در آن ممکن نیست. همزیستی اقوام مختلف در گسترۀ تمدن اسلامی، به ویژه در عرصه های علمی موجب انتقال و رویارویی افکار، آراء و آثار گوناگونی از مناطق دور و نزدیک شد، به طوری که می توان مصداق آن را در جریان نهضت ترجمه در دوران زرین این تمدن، یعنی سده های سوم و چهارم هجری، یافت. هرچند تمامی این فعالیت ها در جامعه ای انجام می شد که رهبری آن بر اساس موازین اسلامی بود، نمی توان نقش پیروان ادیان دیگری را که در این جامعه می زیستند و در عرصه های علمی اثرگذار بودند نادیده گرفت.
ثابت بن قره حرانی (د. 288 ق) یکی از این شخصیت ها بود که تأثیر فعالیت های علمی او بر شاخه های مختلف، تا چندین نسل پس از او به روشنی نمایان است. تسلط ثابت بر زبان شناسی زمان خود چنان بود که آثار او در کنار دقت علمی بسیار، ظاهری برازنده داشت. فعالیت های ثابت در عرصۀ ترجمۀ متون علمی، مرحله ای را رقم زد که در آن، مترجمان محقق، جانشین مترجمان عالم شده بودند. در این مرحله، اگر ترجمه ای انجام می شد، یا در ادامۀ مسیر پژوهشی بود که قبلاً آغاز شده بود یا آغازگر پژوهشی بود که در آینده به نتیجه می رسید.
سه رساله از ثابت بن قره (ساعت های آفتابی، حرکت خورشید و ماه، چهارده وجهی محاط در کره) نسخه برگردان به قطع اصلی نسخۀ خطی به شماره 948 کتابخانه کوپرولو (استانبول) کتابت 370 هـ
مقدمه: پویان رضوانی
تعداد صفحات: 124 صفحه
شمارگان 500 نسخه
قطع: وزیری
بها: 130000 ریال
سال انتشار: 1393
ناشر: مرکز پژوهشی میراث مکتوب و با همکاری پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران
در این کتاب تصویر نسخۀ خطی مجموعه ای از آثار ثابت قره که هم اکنون با شمارۀ 948 در کتابخانۀ کوپرولو، در استانبول ترکیه، نگهداری می شود تقدیم پژوهندگان تاریخ علم دورۀ اسلامی شده است. این مجموعه شامل سه رساله از ثابت است که دو رسالۀ نخست در نجوم و سومی در ریاضی نوشته شده است.
رسالۀ نخست کتاب حاضر «کتاب فی آلات الساعات التی تسمّی رخامات» یکی از بهترین و مهم ترین آثار دوره اسلامی درباره ساعت های آفتابی است.
دومین رساله «قول فی ایضاح الوجه الذی ذکر بطلمیوس انّ به استخرج من تقدّمه مسیرات القمر الدوریه و هی المستویه» نام دارد و مسایل نجومی را بررسی می کند.
رساله پایانی «کتاب فی عمل شکل مجسّم ذی اربع عشر قاعده تحیط به کرة معلومه» نام دارد و درباره ساختن یک چهارده وجهی نیمه منتظم بحث می کند.
افزون بر مقدمه، فهرستی از اعلام و اصطلاحات توضیح داده شده است.