میراث مکتوب- آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد؛ استاد دانشگاه شهید بهشتی، شامگاه 8 مردادماه 1403 در مراسم رونمایی از کتاب «سهروردی و حکمت خسروانی؛ یادگارنامه استاد سیدحسین نصر» که از سوی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد به سخنرانی پرداخت که در ادامه می‌خوانید؛
تربت مقدس ایران‌زمین سابقه درخشانی در داشتن حکیمان و فلاسفه بزرگ حتی قبل از اسلام داشته است، حاج ملاهادی سبزواری در آغاز مبحث تشکیک در کتاب منظومه و شرح آن، نامی از گروهی به نام فحلویون می‌برد که در ایران‌زمین بوده و مکتبی ایجاد کرده‌اند؛ یعنی مکتبی به نام فحلویون وجود داشت که وجود را یک حقیقت واحد می‌دانستند؛ حقیقت دارای تشکیک همان حقیقتی که بعدها ملاصدرا آن را نظریه‌پردازی کرد.
البته واقعیت آن است که فقط ملاهادی سبزواری از این گروه نام برده است و جای دیگری این واژه را ندیده‌ام و ممکن است ابداع خود او باشد؛ ملاصدرا از گروهی به نام خسرویون و حکمت خسروانی نام برده است که به همان فلسفه‌ای اشاره می‌کند که قبل از اسلام در ایران رایج بوده اما خوشبختانه بعد از اسلام به صراحت مدعی هستم که ایران ام‌القرای حکمت شده است؛ چه کسی می‌تواند منکر شود که فارابی و ابن‌سینا از بزرگترین حکیمان جهان هستند که در ایران پرچم فلسفه را برافراشتند و امیدواریم که نسل جوان ایرانی در برابر نغمه‌های مخالف تفلسف و خردگرایی بایستد و در چاه ظلمت و تاریکی فرونرود.
چراغ درخشان حکمت را فرزندان این سرزمین روشن نگه داشته‌اند؛ فکر ابن‌سینا از ابتدا تاکنون در دنیا می‌درخشد، فکر و اندیشه فارابی و خواجه طوسی و میرداماد و ملاصدرا. اما چرا سهروردی که امروز به نام وی ۳ جلد کتاب رونمایی می‌شود؛ سهروردی چند خصوصیت ویژه دارد؛ اول اینکه او فلسفه‌ای را بر پایه قرآن کریم ابداع کرده است و آن را به حکمت و اندیشه عمیق ایرانی پیوند داد و این یک هنر است و او جان خود را در همین راه گذاشت.
این مرد حکمتی بر پایه دل و اشراق و کشف دل بر پایه قرآن کریم بنا نهاد؛ او مفسر قرآن بود (بحث حکمت سهروردی در قرآن را در آینده نزدیک تدریس خواهم کرد تا ببینیم این مرد بزرگ چگونه قرآن را تفسیر کرده است)؛ او فلسفه را با قرآن و اندیشه ایرانی پیوند داد که یکی از آن‌ها مقوله تشکیک در وجود است؛ بنیان اندیشه تشکیک در درون فکر اشراقی است که ملاهادی سبزواری آن را در فحلویون و ملاصدار در خسروانیون یافت.
فردی که باعث رونق سهروردی‌شناسی شد
این ستارگان درخشان حکمت اسلامی در بین خود ما ایرانیان آنطور که باید و شاید شناخته نشده‌اند و اگر ادعا کنم که سهروردی‌شناسی را مردی از ایران باعث شد یعنی دست یک مرد فرنگی را گرفت و به ایران آورد و سهروردی‌شناسی رونق گرفت ادعایی به گزاف نگفته‌ام و او کسی جز سیدحسین نصر نیست. این مرد بزرگوار و نوه شیخ فضل‌الله نوری که دغدغه ایران داشت دست یک مرد فرنگی به نام پرفسور هانری کربن را گرفت و به ایران آورد و سهروردی‌شناسی مد روز و دغدغه شد. من این ادعا را دارم و پای آن هم ایستاده‌ام و بعد حلقه اتصال بین استاد ما علامه طباطبایی با هانری کربن شد و سهروردی در جلسات مشترک این دو مرد بزرگ زیر مته تحقیق قرار گرفت.
کاری که میثم کرمی از موطن سهروردی کرد درخور تحسین است و کاری هم برای ملاصدرا و ابن‌سینا کرد که هنوز رونمایی نشده و کاری عظیم است، او این کار عظیم را به سیدحسین نصر تقدیم کرد که جای قدردانی دارد؛ سیدحسین نصر حکمت اسلامی را در صد سال اخیر به‌روز و در دنیا مطرح کرد، تا قبل از درخشیدن سیدحسین نصر در اروپا و آمریکا نامی از ملاصدار و فارابی و … نبود و بزرگوارانی مانند مهدی حائری فلسفه ایرانی را به دنیا عرضه کردند و در زمان ما هم دکتر اعوانی را داریم که خدا سایه او را بر سر ما مستدام بدارد زیرا بیانگر حکمت اسلامی در دنیاست.
تا حکمت اسلامی هست که همیشه هست خدمات کسانی چون آقای کرمی فراموش نمی‌شود. شیخ اشراق ما را به خاطر نفهمیدن حرف‌هایش در دادگاهی که بنده نام آن را دادگاه جهل مقدس گذاشته‌ام محاکمه و اعدام کردند. فلک به مردم نادان دهد زمام مراد/ تو اهل دانش و فضلی همین گناهت بس/ گناه او فهم او بود؛ گناهش حرف تازه زدن و تکرار مکررات نکردن بود اما او را اعدام کردند. دادگاه‌های جهل بسیار کشنده و سوزنده است.
منبع: ایکنا