میراث مکتوب – کتاب حاضر، اشعار «شاه زین العباد بیرمی» متخلص به «عابد»، شاعر و عارف سدۀ هشتم و نهم هجری، است. از میان متون تاریخی و رجالی فارسی نخستین بار در تذكرۀ رياض العارفین» نوشته رضاقلی خان هدایت، از او یاد شده است.
هدایت دربارۀ او می نویسد: «سید از علماء و عرفای زمان خود بوده و به شاه زنده شهرت نموده. کرامات از وی نقل کرده اند. مزارش در آن دیار در کمال اشتهار است. در حسب و نسب آن جناب تذکره نوشته اند. دیوانی نیز دارد. زیاده بر این از حالش معلوم نگردیده است».
او که مدتی از عمر خود را تبریز گذرانده، در اشعارش تحت تأثیر شخصیت شمس تبریزی بوده و گفته ما زاده شمسيم نه زایندۀ تبریز». محتوای اشعار و مضامین سفینه روح الله نشان از مشرب زاهدانه و صوفیانه «شاه زین العباد بیرمی» دارد. او نسبت به شمس تبریزی به عنوان یکی از عرفای بزرگ احترام بسیاری قائل شده و خود را با لقب «شمس» ياد نموده است.
نسخۀ خطی سفینۀ روح‌الله در 200 ورق برگ‌شماری شده است و دارای چند بخش است، بخش نخست «آیۀ رجعت» و در بیاض برجای ماندۀ پس از تابرنامۀ حضرت سید عفیف‌الدین نیای مصنف یادداشتی با سرسخن آمده که از نگر سندشناسی تاریخی نکاح‌نامه‌ها چشمگیر ولی با کتاب پیوند موضوعی ندارد. سپس بدنۀ کتاب آغاز و تا پوشۀ (فریم) ادامه می‌یابد. پس از انجامه یادداشتی با آغاز و پس از آن یادداشت دیگری با سرسخن با خط نستعلیق در حاشیۀ ذیل دستنویس می‌آید. در پوشۀ [ف 383] روایتی پیرامون ظهور حضرت عیسی(ع) و در پوشۀ [ف 389] فصلی از کتاب ظفرنامه آغاز و تا پوشۀ [ف 393] ادامه می‌یابد. چنین می‌نماید که برگ‌های پایانی نسخه مغشوش باشد. یادداشت‌ها گرچه از نگر تاریخی چشمگیر ارزیابی می شوند، ولی از آنجا که با بدنۀ کتاب هم‌راستا نبوده در این پژوهش بدان‌ها پرداخته نشده است.
فهرست مطالب کتاب به شرح زیر است:
پیشگفتار
مقدمه
باب الاول: فی شرح البسیط و یتعلق بها
باب الثانی: فی ذکر المرکبات و ما یتعلق بها
باب الثالث: فی ذکر العلم و ما یتعلق بها
باب الرابع: فی ذکر الفناء و ما یتعلق بها
واژه‌نامه
کتابنامه
نمایه
شاه زین‌العباد بیرمی، سفینۀ روح‌الله؛ مجموعه‌ای از اشعار شاه زین‌العباد بیرمی (مدفون در جزیرۀ قشم)، تصحیح: محمدباقر وثوقی، محمدحسین سلیمانی با همکاری سیدحسن زندوی ، تهران، نگارستان اندیشه، 330 صفحه، قطع: وزیری، 1397.
