میراث مکتوب – «سفرنامه کلودیوس جیمز ریچ» با ترجمه دکتر حسن جاف و تصحیح فرامرز آقابیگی از سوی انتشارات ایرانشناسی منتشر شد.
ایالت سنندج به هفت منطقه تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از: جوانرود در منتهای جنوب‌غربی، اورامان، مریوان، بانه، سقز (بر راه تبریز)، حسن‌آباد که شامل سنندج است و اسفندآباد بر سر راه همدان. هر منطقه‌ای از این مناطق به چهار یا پنج ناحیه کوچک تقسیم می‌شود. منطقه اورامان و بانه در قدیم، در تیول یک خانواده بوده و در حقیقت تا اندازه‌ای استقلال داشته است. بعدا به موجب موافقت‌نامه‌ای که در این مورد تنظیم شده، به قلمرو والی سنندج اضافه شده‌اند. تعیین حکام مناطق دیگر به عهده والی است، مثلا یکی از پسران او در جوانرود حاکم است.
«سفرنامه کلودیوس جیمز ریچ»، جزو سفرنامه‌های مفصل است که یک جلد از آن به شرح و چگونگی سفر ریچ به کردستان عراق و ایران اختصاص داده شده است و تاریخ نگارش آن به دهه دوم قرن نوزدهم یعنی ۱۸۲۰ میلادی برمی‌گردد. این سفرنامه به دلیل آگاهی ریچ به زبان کردی و حشر و نشر طولانی‌اش با کردها، از نظر کیفی جایگاه ممتازی را به خود اختصاص داده است. ریچ در بسیاری از گزارش‌های خود تنها یک سیاح صرف نیست، بلکه او به درون افرادی که با آن‌ها سروکار داشته است سَرَک می‌کشد و از بُعد روحی نیز با آن‌ها قاطی می‌شود.
ریچ فقط راوی و مشاهده‌گر پدیده‌ها نیست، بلکه به اقتضای موقعیت یا دانسته‌ها و شنیده‌های خود، به علل و چرایی پدیده‌ها و مسائل نیز اشاره می‌کند. گزارش‌های سفرنامه، سیر منطقی دارد و خواننده را همانند داستان – هم‌سو با شرح مسیر راه و اتفاقات – با روایت‌ها جلو می‌برد. این سفرنامه در ۱۱ فصل تهیه و تنظیم شده است که در ابتدای همه فصل‌ها، سرآغاز و چکیده فصول آورده شده است.
این سفرنامه اطلاعات زیادی درباره وضعیت این مناطق در دهه دوم قرن نوزدهم میلادی ارائه می‌دهد.
سفرنامه كلودیوس جیمز ریچ (بخش مربوط به كردستان)، ترجمه و تعلیق: دكتر حسن جاف، به تصحیح و کوشش: فرامرز آقابیگی، تهران، ایرانشناسی، قطع: رقعی، 292صفحه، جلد شومیز، 170000 ریال، 1396.